- نوشته شده توسط: تالین ساهاکیان
مشکل حیوانات خیابانی و حیوانات ناخواسته
سگ‌هایی که در این عکس می‌بینید، سگ‌های مزرعه هستند. این سگها برای مراقبت از گلّه یا مزرعه یا باغ نگهداری می‌شوند و گاهی نیز از کارگاه‌های صنعتی و کارخانه‌جات سر در می‌آورند. سناریوی زندگی این حیوانات فوق العاده مهربان به این شرح است:
بعد از حدود هشت ماهگی می‌توانند بچه‌دار شوند، هر سال دو بار بچه‌دار می‌شوند و هر بار ۵، ۸ یا حتی ۱۵ بچه به دنیا می‌آورند. معمولاً کارگران مزارع و کارگاه‌ها، برای خلاص شدن از شرّ بچه‌ها همۀ آنها به جز یک یا دو بچه را در یک یا چند روزگی به محل دوردستی می‌برند و با بیل بر سر آنها می‌کوبند تا بمیرند یا آنها را زیر خاک زنده به گور می‌کنند. تعجب نکنید! این روال، کاملاً در کشور ما عادی و جاافتاده است. حتی یک یا دو بچه‌ای که در کنار مادر باقی مانده‌اند، معمولاً بعد از مدت کوتاهی بر اثر گرسنگی، سرما، بیماری، خوردن گوشت آغشته به سم که توسط بعضی از مزرعه‌داران در ناحیه پخش می‌شود و غیره می‌میرند و اگر هم زنده بمانند به زودی خود بچه‌دار می‌شوند و هر بار بچه‌های خود را از دست می‌دهند و به ماتم آنها می‌نشینند و این حلقه تا ابد تکرار می‌شود...
بچه سگ‌هایی که در این عکس می‌بینید در یک سالگی بر اثر خوردن گوشت آغشته به سمی که صاحب مزرعۀ همسایه برای خلاص شدن از شرّ سگها در این منطقه ریخته بود کشته شدند. از سال‌ها پیش، کشتن سگها و گربه‌های خیابانی یا ناخواسته با سم در کشور ما و بسیاری از کشورهای دیگر کاملاً رایج بوده است و محدود به سگ‌های مزرعه نمی‌شود. کشتن حیوانات با استفاده از سم، یکی از وحشیانه‌ترین روش‌های کشتار حیوانات است چون حیوان باید حداقل ۱۵ دقیقه از درد بسیار شدید، تشنّج و گرفتگی عضلات زجر بکشد تا بمیرد ولی بحث من در این قسمت بیشتر به جلوگیری از ایجاد بچه‌های ناخواسته مربوط می‌شود.
عقیم کردن حیوانات، درست یا نادرست؟
هنگامی‌که از کنترل جمعیت بشر سخن به میان می‌آید، همه به روش‌های جلوگیری از بارداری فکر می‌کنند و (صد البته خوشبختانه) کسی به قتل عام انسان‌ها به عنوان راه حلی برای کنترل جمعیت بشر نگاه نمی‌کند. تمام کسانی که از سلامتی روحی برخوردار هستند، بر سر این قضیه توافق دارند که صرفنظر از مشکل جمعیت، هر انسان باید از بهترین امکانات برای زندگی طولانی توام با خوشبختی برخوردار باشد چون جان و زندگی هر انسان ارزش دارد.
متاسفانه بعضی از دولت‌ها و برخی از مردم این ارزش را برای جان و زندگی حیوانات قائل نیستند و فکر می‌کنند ساده‌ترین راه برای حل مشکل حیوانات بی‌سرپناه قتل عام آنهاست. روزانه حدود صد هزار سگ و گربۀ بی خانمان در دنیا با تزریق آمپول، مسمومیت با گاز یا سم و روش‌های دیگر کشته می‌شوند.
سگها و گربه‌ها دو بار در سال و هر بار چند بچه به دنیا می‌آورند. مسلماً بیشتر این حیوانات سرپناهی ندارند، باید از سطل‌های زباله تغذیه کنند، از سرما و گرما زجر بکشند یا بدتر از همه، گیر آدم‌ها و مخصوصاً بچه‌های حیوان‌آزار بیفتند. متاسفانه نمی‌توان به حیوانات فهماند که لذّت غریزی آنها که بیشتر از چند دقیقه طول نمی‌کشد، به زجر و شکنجه و مرگ بچه‌هایشان ختم می‌شود و روش‌های جلوگیری موقت از بارداری هم که برای انسان‌ها وجود دارد، هنوز برای حیوانات به وجود نیامده‌اند. به این ترتیب، برای جلوگیری از زیاد شدن تعداد حیوانات بی‌پناه تنها دو راه پیش رو داریم:
- در دوره‌ای که حیوان میل جنسی دارد و برای تخمک‌گذاری آماده است، از خروج حیوان ازخانه و نزدیک شدن او به جنس مخالف جلوگیری کنیم. این کار در ضمن آنکه در مورد بعضی از حیوانات بسیار سخت یا ناممکن است، در درازمدت باعث شکنجۀ روحی و حتی جسمی حیوان نیز می‌شود.
- حیوانات را عقیم کنیم تا از این نیاز شدید در دوره‌های جفت‌گیری زجر نکشند.
مسلماً اگر ما این حیوانات را هرگز اهلی نمی‌کردیم، شرایط زندگی آنها در طبیعت بسیار بهتر بود ولی به هر حال ما قادر نیستیم زمان را به عقب برگردانیم. بیشتر این حیوانات، به زندگی در کنار انسان‌ها عادت کرده‌اند و قابلیت خود برای زندگی مستقل در طبیعت را از دست داده‌اند. بنابراین، تنها راه انسانی و حیوان‌دوستانه برای حل مشکل حیوانات ناخواسته عقیم کردن حیوانات است. عمل عقیم کردن، با برداشتن تخمدان‌ها و رحم در حیوان ماده و برداشتن بیضه‌ها در حیوان نر انجام می‌شود. عمل جراحی در حیوانات نر ساده‌تر از حیوانات ماده است. چند ساعت بعد از عمل جراحی می‌توان حیوان را به خانه برگرداند ولی تا یک یا دو هفته باید از آنها مراقبت کرد تا جای عمل جراحی کاملاً خوب شود.
در کشورهایی مثل اتریش و آلمان، از سال‌ها پیش برنامۀ کنترل جمعیت حیوانات خانگی و مخصوصاً سگها و گربه‌ها به خوبی به اجرا گذاشته شده است. امروزه در این کشورها هیچ سگ یا گربه‌ای به دلیل نداشتن سرپناه کشته نمی‌شود. معمولاً کسانی که سرپرستی سگ یا گربه یا خرگوش یا خوکچه هندی یا حیوانات پستاندار دیگر را بر عهده دارند، در همان سال اول با مراجعه به دامپزشک حیوان را عقیم می‌کنند. به همین ترتیب، تمام خانه‌های حیوانات، قبل از واگذار کردن حیوانات به سرپرستان جدید، آنها را عقیم می‌کنند تا اهمال احتمالی سرپرستان جدید نسبت به این کار به زیاد شدن تعداد حیوانات بی‌سرپرست منتهی نشود. بیشتر هزینۀ عقیم کردن حیوانات در خانه‌های حیوانات از کمک‌های مردمی پرداخت می‌شود. خانه‌های حیوانات و سازمان‌های حمایت از حقوق حیوانات حتی سگها و گربه‌هایی را که در بیابان‌ها، قبرستان‌ها و غیره زندگی می‌کنند و علاقه‌ای به زندگی در کنار یک انسان ندارند، عقیم کرده و بعد از دورۀ نقاهت به محل زندگیشان باز می‌گردانند. به‌این ترتیب، از به وجود آمدن حیوانات بی‌سرپرست جدید جلوگیری می‌شود.
خوشبختانه در سالهای اخیر در ایران نیز تعدادی از دوستداران واقعی حیوانات پناهگاههاییتاسیس کرده اند که سالانه پذیرای صدها سگ و گربۀ بیخانمان و نیازمند هستند. در این پناهگاهها حیوانات عقیم شده و تا یافتن محل زندگی دائمی مورد مراقبت قرار میگیرند. آیا روزی فرا خواهید رسید که دولت، مردم، دامپزشکان و دانشجویان دامپزشکی با همکاری هم و با تاسیس پناهگاههای حیوانات در تمام شهرها مشکل حیوانات بیخانمان در کشورمان را برای همیشه و به روش انسانی حل کنند؟ آیا حیوان عقیم شده دچار مشکل جسمی یا روحی نمی‌شود؟ 
نه، به هیچ وجه. بعد از انجام جراحی، حیوانات همانقدر سرحال هستند که قبل از عمل جراحی. سنّ حیوان تفاوتی در این قضیه به وجود نمی‌آورد. آنها همچنان از بودن و بازی با هم‌نوعان خود لذّت می‌برند تنها با این تفاوت که کم‌تر با حیوانات همجنس خود دچار تنش و درگیری می‌شوند. بسیاری از حیوانات حتی بعد از عقیم شدن، همچنان به جنس مخالف علاقه نشان می‌دهند و حتی ممکن است آمیزش نیز داشته باشند. حیوانات عقیم شده هیچ مشکل جسمی خاصی ندارند. آنها معمولاً سالم‌تر از حیوانات عقیم نشده هستند و بیشتر عمر می‌کنند. عقیم کردن حیوانات، کار نگهداری آنها را نیز تا حدود زیادی راحت‌تر می‌کند مثلاً گربه‌های عقیم شده برای پیدا کردن جفت کیلومترها از خانه دور و گم نمی‌شوند، گربه‌های نر در درگیری با هم زخمی نمی‌شوند، عفونت و سرطان رحم و عوارض بارداری پی در پی در گربه‌های ماده وجود ندارد، حیوان معمولاً آرام‌تر و خونسردتر است و...
برای اطلاعات در مورد عقیمسازی سگها به این صفحه و برای اطلاعات در مورد عقیمسازی گربه ها به این صفحه مراجعه کنید.