شکار فک

حیواناتی که پوست زیبا دارند معمولاً از زیاده‌خواهی انسان‌ها و مخصوصاً صنعت پوست در امان نمی‌مانند. فک‌ها هم استثنا نیستند. اگر چه تلاش‌های گروه‌ها و افراد حامی حقوق حیوانات در چند دهۀ اخیر توانسته است نرخ کشتار فک‌ها  در دنیا را تا حدودی کاهش دهد، هنوز هم هر سال صد‌ها هزار بچه فک در سراسر دنیا کشته می‌شوند تا پوست زیبایشان قسمتی از یک کلاه یا پالتو شود. بزرگترین کشتار سالانۀ فک‌ها در کانادا و نامیبیا اتفاق می‌افتد.

شکار فک‌های چنگی (harp seals) در کانادا

بچه فک‌های چنگی در هفته‌‌های اول زندگی چهره‌هایی بسیار معصوم، چشم‌های سیاه درشت  و گرد و پوستی سفید دارند. این ویژگی‌ها سبب شده‌اند آنها به زیبایی معروف شوند، زیبایی و محبوبیتی که شوربختانه به سود آنها تمام نشده است و این موجودات زیبا و آرام را قربانی بزرگترین قتل عام سالانۀ حیوانات پستاندار روی کرۀ زمین کرده است.

هر سال به محض آنکه وضعیت یخ‌ها اجازه می‌دهد و مو‌های پرزمانند بچه فک‌ها می‌ریزد صدها تا هزاران ماهیگیر که بیشتر آنها ساکن جزیرۀ نیوفاندلند (Newfoundland) و جزایر ماگدالن کبک (Magdalen Islands of Quebec) هستند، برای شکار فک‌ها به سمت یخ‌ها سرازیر می‌شوند. در این زمان بچه فک‌ها بین سه هفته تا سه ماه سن دارند و بیشتر آنها هنوز اولین غذای جامد خود را نخورده‌اند.

استفاده از تکنولوژی مدرن برای پیدا کردن و کشتن فک‌ها سبب شده است این قتل عام گستردۀ سالانه کوچکترین شباهتی به «شکار سنّتی فک‌ها» که شکارچیان و ادارۀ ماهیگیری و اقیانوس کانادا (DFO) مرتب از آن دم می‌زنند نداشته باشد.

نیروی هوایی دولتی کانادا محل استقرار فک‌ها را شناسایی می‌کند و به شکارچیان اطلاع می‌دهد. در گذشته ناو‌های یخ شکن گارد ساحلی نیز راه را برای شکارچیان باز می‌کردند ولی از سال ۲۰۰۹ گارد ساحلی کانادا این سرویس را به شکارچیان نمی‌دهد.

فاز اول شکار در جزایر ماگدالن کبک اجرا می‌شود. شکار اصلی زمانی آغاز می‌شود که شکارچیان به فک‌ها نزدیک می‌شوند و با چوب‌های بلند قلابدار بر سر بچه فک‌ها ضربه می‌زنند. بر اساس قانون DFO ، شکارچیان وظیفه دارند قبل از کندن پوست فک‌ها از مرگ آنها اطمینان حاصل کنند. برای این کار، قبلاً ماهیگیران باید مطمئن می‌شدند که فک‌ها پلک نمی‌زنند. این روش مطمئن نبود و پوست بسیاری از بچه فک‌ها در حالی که زنده و هوشیار بودند کنده می‌شد. از سال ۲۰۰۸ DFO قانون دیگری را به اجرا گذاشته است که بر اساس آن شکارچیان باید قبل از کندن پوست، جمجمۀ بچه فک‌ها را خرد کنند تا مطمئن شوند آنها هوشیار نیستند. به نظر می‌رسد DFO فراموش کرده است که خرد شدن جمجمه با پتک یا قلاب در حالت هوشیاری چه درد و رنجی دارد! سپس شکارچیان باید دو سرخرگ زیربغل را که در زیر باله‌ها قرار دارند قطع کنند و قبل از آنکه شروع به کندن پوست کنند حداقل یک دقیقه صبر کنند. در سال ۲۰۱۴، DFO همچنین قانونی را تصویب کرد که بر اساس آن، شکارچیان باید قبل از فصل شکار برای کشتن فک‌ها آموزش ببیننند.

فاز دوم شکار، درجزایر نیوفاندلند و لابرادور اجرا می‌شود. در این جزایر، فک‌ها امکان بیشتری برای فرار و شنا دارند. به همین دلیل، شکارچیان از داخل قایق‌ها به سر آنها شلیک می‌کنند و سپس اگر ضخامت یخ اجازه دهد پیاده می‌شوند و با وارد کردن ضربه بر سر فک‌های زخمی آنها را می‌کشند. فیلم‌های گرفته شده توسط ناظران نشان می‌دهند در جاهایی که یخ به اندازۀ کافی ضخیم نیست، شکارچیان بر خلاف قانون عمل میکنند و با انداختن قلاب به دهان فک‌های زخمی، آنها را زنده به داخل قایق‌ها می‌کشند. برخی از این فیلم‌ها همچنین نشان می‌دهند که با وجود قوانین هنوز هم برخی از بچه فک‌ها در هنگام کندن پوست زنده هستند. در این جزایر، تعدادی از بچه فک‌های زخمی موفق می‌شوند خودشان را به آب برسانند و گم می‌شوند. این بچه فک‌ها نیز در نتیجۀ زخم‌ها می‌میرند ولی در آمار مربوط به کشتارها لحاظ نمی‌شوند.

گوشت فک طرفداری ندارد، نه در میان انسان‌ها و نه به عنوان غذای حیوانات خانگی. تنها بومیان کانادا این گوشت را می‌خورند. مقدار کمی از آن نیز برای تهیۀ نوعی سوسیس خاص مصرف می‌شود. قبلاً گوشت فک را به خز‌های اسیر در پرورشگاه‌های پوست می‌خوراندند ولی مشخص شد که گوشت فک سبب بروز ناباروری در آنها می‌شود و این مصرف نیز از بین رفت. به همین دلیل، پس از کندن پوست جسد بیشتر فک‌ها بر روی یخ‌ها رها می‌شود.

قبل از آنکه واردات پوست فک از کانادا به اتحادیۀ اروپا و برخی کشور‌های دیگر ممنوع شود، شکارچیان یک سوم بچه فک‌های متولد شدۀ هر سال را می‌کشتند ولی این تنها خطر انسان‌ها برای این حیوانات نیست. آب شدن یخ‌ها که نتیجۀ مستقیم گرمایش زمین است نیز فک‌ها را با مشکلات زیادی روبرو کرده است.

گزارشات حقوق حیوانات در مورد شکار فک‌ها در کانادا

در سال‌های گذشته، پژوهشهایی در مورد شکار فک‌ها در کانادا از نظر حقوق حیوانات انجام شده است. بررسی‌های گروهی از دامپزشکان وابسته به سازمان IFAW در سال ۲۰۰۱ نشان دادند که حدود ۴۰ درصد فک‌ها هنگام کنده شدن پوستشان زنده هستند. (منبع)

در سال ۲۰۰۲ سازمان دامپزشکی کانادا (CVMA) نیز پژوهشهایی در این زمینه انجام داد و DFO با استناد به این گزارش اعلام کرد شکار فک‌ها به اندازۀ کافی (۹۸ درصد) انسانی است تا آنکه سازمان دامپزشکی کانادا از DFO خواست از تفسیر دروغین در مورد این گزارش خودداری کند.

تفاوت پژوهش‌های IFAW و سازمان دامپزشکی کانادا در این بود که شکارچیان از حضور تیم IFAW اطلاعی نداشتند ولی اعضا سازمان دامپزشکی کانادا با اجازۀ قبلی خود شکارچیان روی قایق‌ها حاضر بودند. با این وجود، تیم سازمان دامپزشکی کانادا اعلام کرد با آنکه شکارچیان می‌دانستند که آنها اوضاع را بررسی می‌کنند در میان ۱۶۷ فک، ۳ فک زنده را بر روی قایق آوردند و همچنین، ۵٫۴ درصد فک‌های زخمی گم می‌شدند.

تاریخچۀ شکار فک در کانادا

قبل از ابداع روش‌های مدرن شکار بومیان کانادا که در یک جامعۀ سنّتی زندگی می‌کردند فک‌های بالغ را برای پوست، گوشت و استخوان شکار می‌کردند. آنها از سر نیاز حیوانات را می‌کشتند و با وجود شکار برای حیوانات احترام قائل بودند چون می‌دانستند بقای خودشان به بقای آنها وابسته است. علاوه بر این، شکار فک بسیار خطرناک بود و بسیاری از شکارچیان جان خود را از دست می‌دادند. در قرن‌ها و مخصوصاً دهه‌‌های اخیر، شکار فک از سر نیاز برای بقا نیست بلکه کاملاً رنگ اقتصادی به خود گرفته است و کاپیتان‌های قایق‌های ماهیگیری، پردازش کنندگان و دلالان پوست بیشترین سود را از این شکارها می‌برند.

تلاش‌های سازمان‌ها و فعالان حقوق حیوانات در سه دهۀ گذشته سبب شدند تجارت پوست فک با مشکلاتی روبرو شود. در سال ۱۹۸۳، کشور‌های اروپایی ورود «کت‌های سفید» از کانادا را ممنوع کردند و در سال ۱۹۸۴ و ۱۹۸۵ بریتانیا غذا‌های دریایی کانادا را بایکوت کرد. در واقع، در سال ۱۹۸۷ صنعت پوست فک کانادا تقریباً نابود شده بود و صدها هزار پوست فک در انبار‌های کانادا و نروژ در حال فاسد شدن بودند ولی دولت کانادا میلیون‌ها دلار برای پیدا کردن بازارهای جدید صرف کرد و برای آنکه قانون اروپا را دور بزند، کشتن بچه فک‌ها قبل از دو هفتگی را ممنوع کرد. به این ترتیب صادرات پوست فک به اروپا دوباره آغاز شد و آمار کشتارها باز هم بالا رفت.

در سال ۲۰۰۹، اتحادیۀ اروپا در قانون منع ورود پوست فک تجدید نظر کرد و این بار ورود پوست فک از هر سنی را ممنوع کرد. (منبع) دولت کانادا سعی کرد در این قانون کارشکنی کند ولی اتحادیۀ اروپا در سال ۲۰۱۳ دوباره رای به ادامۀ ممنوعیت ورود پوست فک داد.

در سال ۲۰۱۱، روسیه نیز که خریدار ۹۵درصد محصولات نهایی پوست فک کانادا بود ورود این محصولات را ممنوع کرد و به این ترتیب، ضربۀ محکم دیگری بر صنعت پوست فک کانادا وارد شد. (منبع)

کانادا و نروژ از اتحادیۀ اروپا برای ممنوع کردن واردات پوست فک به سازمان تجارت جهانی شکایت کردند ولی سازمان تجارت جهانی حق را به اتحادیۀ اروپا داد و اعلام کرد اتحادیۀ اروپا می‌تواند به این ممنوعیت ادامه دهد. (منبع)

چرا با وجود همۀ مخالفت‌ها شکار فک همچنان ادامه دارد؟

بیشتر مردم کانادا با شکار فک مخالف هستند و فعالان حقوق حیوانات و حیواندوستان در سراسر دنیا به این قتل عام‌های سالانه با دیدۀ انزجار نگاه می‌کنند. گوشت فک طرفداری ندارد. مصرف کنندگان علاقه‌ای به خوردن کپسول‌های تهیه شده از روغن فک‌ها ندارند و این محصولات به صورت غیر قانونی در سوپرمارکت‌های آسیایی در آمریکا فروخته می‌شوند (گاهی با اسم‌های دیگر مانند روغن حیوانات دریایی). (منبع) شاید به نظر برسد شکار فک‌ها در کانادا فقط برای پوست است ولی با رکود بازار پوست فک در دنیا این سوال مطرح می‌شود که چرا ادارۀ ماهیگیری کانادا همچنان از این صنعت پشتیبانی می‌کند و با دادن سوبسیدهای کلان تلاش می‌کند آن را سر پا نگه دارد؟ پاسخ آن است که سازمان ماهیگیری برای آرام کردن ماهیگیران بیکار یا کم‌درآمد به یک مسکّن نیاز دارد:

زمانی آتلانتیک شمالی منبع غنی ماهی کاد بود. با وجود آنکه سازمان‌های محیط زیست از چند دهه پیش در مورد ماهیگیری بی‌رویه در این منطقه هشدار می‌دادند (منبع)، اقدامات لازم برای کنترل ماهیگیری انجام نشد و در اوایل ۱۹۹۰ دیگر اثری از جمعیت ماهی‌های کاد در این منطقه نبود. در نتیجه، ۴۰ هزار ماهیگیر بیکار شدند. چند تن از سیاستمداران نیوفاندلند پیشنهاد کردند برای آرام کردن ماهیگیران، فک‌ها به عنوان مسئول از بین رفتن ذخایر ماهی معرفی شوند و شکار آنها به عنوان راه حل جدید برای کسب  درآمد به ماهیگیران ارائه شود. DFO  با وجود همۀ پژوهش‌ها و حتی گزارش کارشناسان خودش که اعلام کردند از بین رفتن جمعیت ماهی‌ها تنها به علت ماهیگیری بی‌رویه اتفاق افتاده است (منبع) و با وجود آنکه کارشناسان محیط زیست بر این باور هستند، وجود کولونی‌های سالم فک برای پایداری اکوسیستم لازم است، اصرار داشت به ماهیگیران بقبولاند که فک‌ها هم مقصر هستند و حتی اگر مقصر نباشند، وجود آنها سبب می‌شود که جمعیت ماهی‌ها نتواند دوباره زیاد شود (منبع) و با این استدلال ظرفیت شکار سالانۀ فک‌ها را بالا برد. پس از سال‌ها کشمکش میان DFO  و کارشناسان محیط زیست، این سازمان سرانجام در سال ۲۰۰۵ اعلام کرد که فک‌ها نقشی در از بین رفتن جمعیت ماهی‌ها نداشتند ولی این باور اشتباه در ذهن ماهیگیران باقی ماند. آنها حتی وقتی دیگر دلیلی برای رقابت با فک‌ها نمی‌بینند می‌گویند شکار فک‌ها یک سنّت است و کسی اجازه ندارد این را از آنها بگیرد. گروهی از ماهیگیران به شکار فک‌ها به عنوان یک تفریح نگاه می‌کنند. خسارت سازمان ماهیگیری به این هم ختم نمی‌شود. آنها هنوز هم به ماهیگیران تلقین می‌کنند "شکار فک" آخرین منبع درآمد برای خانواده‌های آنهاست. در سال‌های اخیر این سازمان بار دیگر در جهت مقصر دانستن فک‌ها قدم برداشته است ولی این بار فک‌های خاکستری را هدف قرار داده است.

در سال‌های اخیر برخی از سازمان‌ها روش‌های جایگزینی برای کسب درآمد  توسط ماهیگیران ارائه کرده‌اند (مانند ارائۀ امکانات گردشگری برای دیدن فک‌ها و یا شانه کردن بچه فک‌ها و فروش موهای آنها به صنعت تولید رختخواب) ولی شکارچیان و DFO تا کنون این پیشنهادها را رد کرده‌اند.

شکار فک خزپوش قهوه‌ای (یا فک گوشدار یا فک شنلی یا brown fur seal) در نامیبیا

فک‌های شنلی در آفریقای جنوبی و در سواحل آفریقای جنوبی و نامیبیا زندگی می‌کنند. بچه فک‌ها بین اواخر اکتبر تا اوایل ژانویه به دنیا می‌آیند. فک‌های مادر یک سال یا حتی بیشتر به بچه‌‌های خود شیر می‌دهند. شکار فک برای پوست قبلاً در آفریقای جنوبی هم رایج بود. این کار باعث شد که فک‌ها از سواحل آفریقای جنوبی رانده شوند. به همین دلیل این کشور در سال‌های اخیر به شکار فک پایان داده است ولی سواحل نامیبیا قتلگاه هر سالۀ چندین ده هزار فک شنلی است. این قتل عام‌ها در سه کولونی بزرگ فک‌ها که در سواحل Atlas Bay، Wolf Bay و Cape Cross زندگی می‌کنند اتفاق می‌افتند. هر سال در مجموع ۱۳۵ هزار بچه فک شنلی در این کولونی‌ها به دنیا می‌آیند و دولت نامیبیا مجوز شکار حداکثر ۸۰ هزار بچه فک شنلی (حدود ۶۰ درصد فک‌های متولد شده) و ۶ هزار فک نر را صادر می‌کند. فک‌های شنلی در خشکی بسیار سریع هستند و می‌توانند به سرعت شکارچی‌ها بدوند. به همین دلیل، شکارچی‌های فک  ابتدا چند ده تا چندصد بچه فک را از گروه جدا می‌کنند و دور آنها حلقه می‌زنند. این کار سبب به وجود آمدن ترس و پریشانی شدید در کل کولونی فک‌ها می‌شود. سپس شکارچیان به بچه فک‌های محاصره شده اجازه می‌دهند به طرف دریا فرار کنند. آنها بچه فک‌های هراسان را که جیغ‌زنان به طرف آب می‌دوند دنبال می‌کنند و با چماق بر سر آنها ضربه می‌زنند تا از هوش بروند. معمولاً در میان آن همه جیغ و آشفتگی ضربه‌ها کاری نیستند و شکارچیان مجبور هستند چند بار بر سر هر فک بکوبند تا آنها را بیهوش کنند. پس از بیهوش شدن فکها، شکارچیان با وارد کردن چاقو در قلب آنها را می‌کشند. برخی از فک‌ها کاملاً گیج یا بیهوش نیستند یا در فاصلۀ ضربه با چماق و ضربۀ چاقو به هوش می‌آیند و در لحظه‌ای که چاقو در قلب آنها فرو برده می‌شود کاملاً هوشیار هستند. شکار فک در نامیبیا هر روز صبح از نو آغاز می‌شود و چهار ماه و نیم (از ابتدای جولای تا اواسط سپتامبر) ادامه پیدا می‌کند. این شکار درازمدت سبب به وجود آمدن پریشانی دائمی در گروه فک‌ها، پایین آمدن سیستم ایمنی بدن فک‌ها در گروه، طرد شدن بچه فک‌ها توسط مادران، سوء تغذیه، بیماری و مرگ‌های دسته جمعی در گروه می‌شود.

شکار فک‌های شنلی در نامیبیا نیز عمدتاً برای پوست انجام می‌شود. حاتم یاوز (Hatem Yavuz)، یک دلال پوست ترک-استرالیایی که ۸۲ درصد مبادلات پوست فک در دنیا را در دست دارد، از خریداران اصلی این پوستهاست. او در سال ۲۰۱۴، یک مجموعۀ مد با پوست فک به نام «فک یو» عرضه کرد. او از فروش هر کت پوست چند هزار دلار سود می‌برد در حالی که به هر شکارچی (ماهیگیرانی که به طور فصلی به شکار فک رو می‌آورند) برای کل فصل شکار 228 دلار پرداخت می‌کند. (منبع)

ماهیگیران نامیبیا نیز مانند ماهیگیران کانادا، فک‌ها را رقیب خود می‌دانند و از شکار فک‌ها استقبال می‌کنند. دولت نامیبیا نیز گاهی در توجیه صدور مجوز برای شکار فک‌ها، به این نکته اشاره می‌کند که فک‌ها سبب کاهش جمعیت ماهی‌ها در دریا می‌شوند ولی از آنجا که شواهد علمی پروسه‌های دیگری مانند ماهیگیری بی رویه را علت اصلی کاهش جمعیت ماهی‌ها می‌دانند روی این دلیل پافشاری نمی‌کند.

شکار فک‌های شنلی باعث ایجاد شغل‌های فصلی کم‌درآمد برای ۱۲۰ نفر می‌شود و از این رو حتی در کم کردن بیکاری در نامیبیا هم نقش مهمی ندارد.

چگونه می‌توانیم به کشتار فک‌ها پایان دهیم؟

برای پایان دادن به کشتار فک‌ها تنها یک راه وجود دارد: پایان دادن به خرید پوست و همچنین، محصولات جانبی مانند روغن فک. اگر این محصولات در هیچ کجای دنیا خریداری نشوند، دیر یا زود انگیزه‌ای برای کشتن این حیوانات زیبا و آرام هم وجود نخواهد داشت.