حیوانات آزمایشگاهی
- نوشته شده توسط: تالین ساهاکیان
چند حیوان در سال مورد آزمایش قرار می‌گیرند؟
بسیاری از کشورها خود را ملزم به اعلام آمار آزمایشات نمی‌دانند به همین دلیل آمار سالیانۀ دقیقی از تعداد حیوانات آزمایش شده درجهان وجود ندارد. با این وجود، با توجه به آمار سالانۀ اعلام شده در برخی کشورها می‌توان این تعداد را تخمین زد مثلاً در هر یک از کشورهای اروپایی مانند انگلستان و آلمان هر ساله بر روی ۲ تا ۳ میلیون حیوان آزمایش می‌شود. این تعداد تنها حیوانات پستاندار را شامل می‌شود و ماهی‌ها، خزندگان، خرچنگ‌ها و حشرات را در بر نمی‌گیرد. در آمریکا هر ساله حدود ۱۱۵ میلیون حیوان مهره‌دار (همۀ حیوانات به جز خرچنگ‌ها و حشرات) در آزمایشات مورد استفاده قرار می‌گیرند. آمار اعلام شده تنها حیواناتی را شامل می‌شوند که در آزمایشات استفاده شدهاند. تعداد بسیار زیادی از حیوانات در مرحلۀ پرورش یا حمل و نقل یا شکار کشته می‌شوند. با یک حساب سرانگشتی می‌توان تخمین زد سالانه حدود پانصد میلیون حیوان قربانی این آزمایشات می‌شوند به عبارت دیگر در هر ثانیه ۳۳ حیوان در آزمایشگاه‌های دنیا کشته می‌شوند.
در آزمایشات از چه حیواناتی استفاده می‌شود؟
کمتر نوع حیوانی وجود دارد که در آزمایشات استفاده نشود. موش‌های شهری و موش‌های صحرایی جمعاً ۸۰ درصد حیوانات آزمایشی را تشکیل می‌دهند. دلیل استفادۀ بیشتر از جوندگان این است که آنها کوچک و ارزان هستند و پرورش آنها آسان است. علاوه بر این، دورۀ بارداری در این حیوانات کوتاه‌تر از سایر حیوانات است و محققان با صرف کمترین زمان می‌توانند عوارض یک مادۀ شیمیایی یا درمان یا دارو را بر نسل‌های بعد نیز مطالعه کنند. در کنار موش‌ها، گربه‌ها، سگ‌ها، خرگوش‌ها، خوکچه‌های هندی، میمون‌ها، پرندگانی مثل سهره یا فنچ، بلدرچین و مرغ، همسترهای طلایی، بزها، گوسفندها، اسب‌ها، گاوها، ماهی‌ها و انواع دیگر حیوانات مانند خفاش‌ها و سمندرها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
حیوانات آزمایشی از کجا می‌آیند؟
معمولاً شرکت‌های داروسازی و دانشگاه‌ها حیوانات مورد نیاز خود را خود پرورش می‌دهند. سایر شرکت‌ها و مراکز، مانند تولید کنندگان مواد شیمیایی، لوازم آرایشی-بهداشتی و غیره حیوانات مورد نیاز خود را از پرورش دهندگان حیوانات آزمایشگاهی خریداری می‌کنند. در واقع، می‌توان هزاران حیوان را در کاتالوگ‌های این پرورش دهندگان جستجو کرد و مانند لباس یا کفش سفارش داد. مراکز پرورش حیوانات آزمایشگاهی حتی اقدام به فروش حیوانات از پیش جراحی شده مانند موش‌هایی با عصب‌ها یا شریان‌های قطع شده، حیواناتی که در بدن آنها دستگاه‌های اندازه‌گیری کار گذاشته شده است، حیوانات بدون طحال یا کلیه و ... می‌کنند. به عنوان نمونه، در کاتالوگ‌های آزمایشگاه جکسون می‌توان هزاران موش سفارش داد که با استفاده از تغییرات ژنتیکی به چاقی، سرطان یا دیابت مبتلا شدهاند.
بزرگ ترین پرورش دهندگان حیوانات آزمایشگاهی «آزمایشگاه‌های چارلز ریور» و «هارلان وینکلمن» هستند که در کشورهای زیادی شعبه دارند. چارلز ریور، موش، خوکچه هندی، همستر، خرگوش و ماهی و هارلان وینکلمن سگ، موش، خوکچه هندی و همستر پرورش می‌دهد.
بیشترمیمون‌ها از کشورهایی مثل اندونزی و فیلیپین وارد می‌شوند. برخی از این حیوانات برای آزمایشات پرورش داده می‌شوند و برخی دیگر در جنگل‌ها شکار می‌شوند. بسیاری از این حیوانات در همان مرحلۀ پرورش یا شکار یا انتقال بر اثر استرس یا بیماری‌ها یا شرایط بسیار ناهنجار زندگی می‌میرند.
وضعیت زندگی حیوانات در آزمایشگاه‌ها چگونه است؟
در کشورهای پیشرفته قوانینی برای حیوانات آزمایشگاهی وجود دارد ولی اینکه تا چه حد این قوانین رعایت یا کنترل می‌شوند، بحث دیگری است. در کشورهای جهان سوم و برخی از کشورهای در حال توسعه حتی قوانین هم به نفع حیوانات کار نمی‌کنند. در بیشتر این آزمایشگاه‌ها و حتی در بسیاری از آزمایشگاه‌های کشورهای توسعه یافته که در آنها نظارت دقیقی انجام نمی‌شود، برای کم کردن هزینۀ آزمایشات و صرفه‌جویی در وقت ممکن است بدترین و دردناک‌ترین عمل‌ها بدون اعمال بی‌حسی انجام شوند. در این آزمایشگاه‌ها، حیوانات در بدترین شرایط بهداشتی، غذایی و روحی زندگی می‌کنند. حتی در بهترین آزمایشگاه‌های دنیا که در آنها بهداشت رعایت می‌شود و به سلامتی حیوانات توجه بیشتری می‌شود، شرایط زندگی حیوانات غیر قابل قبول است.
با اینکه بودجۀ آزمایشات معمولاً از مالیاتی که شهروندان پرداخت می‌کنند، تامین می‌شود کسی جز کارکنان آزمایشگاه‌ها اجازۀ بازدید از آزمایشگاه‌ها را ندارد. به همین دلیل، طرفداران حقوق حیوانات معمولاً مجبورند به عنوان کارمند یا کارگر وارد آزمایشگاه‌ها شده و وضعیت آنها را به صورت مخفیانه فیلمبرداری کنند. گاهی نیز خود کارکنان دست به کار شده، مخفیانه از حیوانات و آزمایشات عکسبرداری یا فیلمبرداری می‌کنند و آنها را در اختیار سازمان‌های دفاع از حقوق حیوانات قرار می‌دهند. آنچه از این عکس‌ها و فیلم‌ها بر می‌آید گواهی بر این ادعاست که حتی در بهترین آزمایشگاه‌های دنیا زندگی حیوانات یک مرگ تدریجی و رنج‌آور است. این حیوانات در جعبه‌ها یا قفس‌های کوچک بتونی یا فلزی زیر نور مصنوعی نگهداری می‌شوند بی آنکه بتوانند ذره‌ای از نیازهای طبیعی خود مانند حرکت کردن، بازی، دسترسی به هوای آزاد و نور، همزیستی با هم‌نوعان و .. را تجربه کنند. آنها هر لحظه منتظر انجام یک آزمایش دردناک دیگر یا مرگ خود هستند.
میمون ها، سگ‌ها و گربه‌ها معمولاً در قفس‌های تکی و بدون هیچ امکان سرگرمی نگهداری می‌شوند. این بی‌تحرکی و عدم توجه به نیازهای اجتماعی حیوانات منجر به نوعی اختلال روانی به نام حرکات استریوتایپی می‌شود. در این حالت، حیوان مرتب سر خود را بالا و پایین می‌برد، در جا می‌زند و سر خود را به میله‌ها و دیواره‌های قفس می‌کوبد...
برای نگهداری موش‌ها و سایر جوندگان کوچک از روش انبارداری قطعات استفاده می‌شود. این حیوانات، در جعبه‌های کوچک پلاستیکی که به صورت کشویی باز و بسته و روی هم چیده می‌شوند، نگهداری می‌شوند. این روش، «استانداردسازی» نامیده می‌شود. بیشتر این حیوانات نیز به تدریج دچار اختلالات روانی و آسیب‌های مغزی شدید می‌شوند.
آیا درد در بیشتر آزمایشات کمتر از یک آمپول ساده نیست؟
اگر کسی با حیوانات ارتباط مستقیم داشته باشد، به خوبی می‌داند که حتی تزریق یک آمپول ساده برای یک خرگوش، موش یا سگ می‌تواند تا چه حد اضطراب‌آمیز باشد. در واقع، ناآگاهی حیوان از اینکه چه بلایی بر سرش خواهد آمد، آنچنان شدید است که می‌تواند باعث تغییرات اساسی در وضعیت جسمی حیوان شود. این در حالی است که بیشتر آزمایشات بیش از حد تصور ما دردآور هستند. علاوه بر این، تزریق یک آمپول به یک حیوان آزمایشگاهی با تزریق آمپول به یک انسان یک تفاوت بسیار عمدۀ دیگر هم دارد: در مورد انسان‌ها تزریق یک آمپول برای تسکین درد یا بهبود بیماری است در حالی که تزریق یک آمپول به یک حیوان آزمایشگاهی برای انتقال یک نوع بیماری یا مادۀ سمّی یا سلول‌های سرطانی به حیوان انجام می‌شود و در واقع، شروع رنج و بیماری است.
مگر قبل از انجام آزمایشات حیوانات بی حس یا بیهوش نمی‌شوند؟
مسلماً عمل‌های جراحی زیر بی حسی یا بیهوشی انجام می‌شوند ولی نکته اینجاست که پس از انجام عمل جراحی این حیوانات باید تا مدت‌ها درد و رنج ناشی از تغییر انجام شده را تحمل کنند. برای نمونه:
- موش‌هایی که در حال بی‌حسی با آب جوش دچار سوختگی شدهاند باید درد ناشی از سوختگی را در هوشیاری کامل به مدت ۳۳ روز تحمل کنند.
- عصب نخاع گربه‌ها در حالت بی‌حسی قطع می‌شود ولی آیا این پایان ماجراست؟
- پاهای گوسفندان ارّه شده و دوباره به هم وصل می‌شوند. پس از عمل جراحی این حیوانات باید تا ۸۴ روز درد ناشی از عمل را تحمل کنند.
- با انجام بی‌حسی سوراخی در معدۀ خوک‌ها ایجاد می‌شود تا محتویات معده به داخل حفرۀ شکم بریزد. سه چهارم این حیوانات در چند روز بعد از عمل جراحی زیر شدیدترین دردهای ناشی از عفونت حفرۀ شکم می‌میرند.
از طرف دیگر، در بسیاری از آزمایشات مانند آزمایشاتی که برای اندازه‌گیری شوک یا مشاهدۀ حالت‌های روانی انجام می‌شوند از مواد بی‌حسی استفاده نمی‌شود. تصور کنید قرار باشد یک داروی سوختگی روی یک سگ آزمایش شود. در این حالت، حداقل در یک آزمایشگاه قانونی و استاندارد قبل از ایجاد سوختگی سگ بی‌حس یا بیهوش می‌شود ولی اگر قرار باشد همین آزمایش برای تخمین شوک ناشی از سوختگی انجام شود، سگ بیچاره باید در هوشیاری کامل دچار سوختگی شود! یا ممکن است پای یک گربه در حالت هوشیاری کامل له شود تا شوک ناشی از آن مشاهده شود!!!
به همین ترتیب، در آزمایشاتی که برای تشخیص میزان سمّیت مواد شیمیایی انجام می‌شوند از مواد بی‌حس کننده استفاده نمی‌شود. در بدترین نوع این آزمایشات که به تست LD50 معروفاست، میزان مواد سمّی خورانده یا تزریق شده به حیوانات را مرتب افزایش می‌دهند تا جایی که ۵۰ درصد حیوانات مورد آزمایش بمیرند!!! این حیوانات قبل از مرگ تا ۴۰ ساعت شدیدترین دردها را تحمل می‌کنند
آیا حیوانات نسبت به انسان‌ها حساسیت کمتری نسبت به درد ندارند؟
الگوهای درد و ترس برخی حیوانات مانند موجودات بی‌مهره کاملاً شناخته شده نیست ولی تحقیقات بسیار زیادی در مورد الگوهای درد و ترس مهره‌داران و مخصوصاً پستانداران انجام شدهاند. این تحقیقات به طور یقین نشان می‌دهند که درد و ترس از مرگ در تمام پستانداران مشابه است. در میان حیوانات، الگوهای درد و ترس در میمون‌های نزدیک به انسان (گوریل‌ها، شامپانزه‌ها و اوران گوتان‌ها)، نهنگ‌ها و دلفین‌ها به الگوهای درد و ترس در انسان نزدیک‌ترند.
آیا حیوانات از نظر عاطفی هم رنج می‌برند؟
هر کس سگی را بعد از مرگ یا ترک صاحبش دیده باشد، هر کس غم گربه‌ای را که بچه‌هایش را دور ریخته‌اند، دیده باشد، هر کس به چشمان یک گوسفند یا گاو قبل از سلاخی شدن یا چشمان پر از ترس و اندوه میمون‌های آزمایشگاهی نگاه کرده باشد، پاسخ این سوال را به وضوح می‌داند. حیوانات نیز مثل ما نه تنها از درد، گرسنگی و تشنگی بلکه از ترس، اضطراب، هیجانات شدید، دوری از فرزندان و هم‌نوعان، بی‌مهری و تنهایی نیز رنج می‌کشند.
بعد از انجام آزمایشات چه اتفاقی برای حیوانات می‌افتد؟
حیوانات ارزان مانند موش‌ها بعد از انجام آزمایش کشته می‌شوند. حیوانات گران‌تر ممکن است چندین بار در آزمایشات مختلف استفاده شوند و سپس کشته شوند. آزمایش روی حیواناتی مانند میمون‌ها معمولاً چندین بار تکرار می‌شوند و ممکن است چند سال طول بکشند.
