سودآور یا زیان‌آور؟

آیا آزمایش روی حیوانات به سود انسان‌ها نیست؟

بر اساس آمار و ارقام، تعداد بسیار کمی از آزمایشات انجام شده روی حیوانات به هدف از پیش تعریف شده رسیده‌اند. بد نیست به این نکته نیز اشاره کنیم که هدف بسیاری از آزمایشات رسیدن به درمان یک بیماری نیست مثلاً ممکن است هدف از انجام یک آزمایش ایجاد عفونت در پنجۀ موش‌ها یا ایجاد سرطان کلیه در سگ‌ها باشد. این مسئله که آیا این هدف سودی به حال انسان دارد یا نه، در اینجا نقشی بازی نمی‌کند.

نتیجۀ یک تحقیق در کشور بریتانیا نشان داد نتیجۀ بسیاری از آزمایشات انجام شده روی حیوانات مبهم است. این آزمایشات با نتایج مبهم نه تنها خدمتی به بشر نمی‌کنند بلکه منابع مالی را که می‌توانند در جهت‌های مفیدتر مورد استفاده قرار گیرند به باد می‌دهند.

اگر بخواهیم سوال " آیا آزمایش روی حیوانات به سود انسان‌ها نیست؟" را به طور قاطع جواب دهیم، باید بگوییم "چرا. این آزمایشات برای دست‌اندرکاران این صنعت یعنی موسسات تحقیقاتی، قفس‌سازان، پرورش دهندگان و شرکت‌های حمل و نقل حیوانات کاملاً سودآور است چرا که سالانه میلیاردها دلار از پول بیمه و مالیات مردم را به جیب آنها سرازیر می‌کند."

چرا بیشتر نتایج آزمایش روی حیوانات در انسان‌ها کاربرد ندارند؟

ساختار بدنی، عملکرد اندام‌های مختلف، تغذیه، حالت‌های روانی و عادت‌های زندگی در گونه‌های حیوانی متفاوت است. به همین دلیل، گونه‌های مختلف نسبت به مواد شیمیایی و دارویی واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند. به عنوان مثال:

• گربه‌ها در مقایسه با سگ‌ها قابلیت تحمل کمتری نسبت به مسکّن‌ها دارند چون کبد آنها بسیار آرام خودسازی می‌کند.
• میزان مصرف انسول (داروی ضد قارچ پوستی) در خوکچه‌های هندی باید دو برابر میزان مصرفی برای اسب‌ها باشد با آنکه وزن اسب‌ها ۵۰۰ برابر وزن خوکچه‌های هندی است.
• خوکچه ‌های هندی با مصرف کمترین مقدار پنی‌سیلین می‌میرند. گربه‌ها قابلیت تحمل پنی‌سیلین را دارند در حالی که در صورت استفاده از نوعی مادۀ استفاده شده برای مبارزه با مگس‌های سگی (Exspot) می‌میرند.
• در مورد سایر مواد مبارزه با شپش، گربه‌ها و سگ‌ها به یک اندازه مقاوم هستند در حالی که این مواد خرگوش‌ها را می‌کشند...

همین رویه در مورد انسان و حیوانات دیگر نیز وجود دارد. به عنوان نمونه:

• ما می‌توانیم ۲۰۰ گرم شکلات یا کاکائو بخوریم بدون آنکه دچار مشکلی شویم در حالی که این مقدار کاکائو می‌تواند یک سگ بزرگ را بکشد.
• خوردن سیر یا پیاز برای سلامتی انسان بسیار مفید است ولی سیر یا پیاز می‌تواند باعث مسمومیت و مرگ برخی حیوانات مانند سگ شود.
• آب لیموترش برای سلامتی انسان بسیار مفید است در حالی که برای بسیاری از حیوانات یک سمّ کشنده است.
• آرسن برای گوسفندها مضر نیست ولی برای انسان‌ها ضرر دارد.
• الکل صنعتی برای بسیاری از حیوانات مسئله‌ای ایجاد نمی‌کند ولی انسان‌ها را کور می‌کند.
• فنوباربیتال (Phenobarbital) در موش‌ها سرطان جگر ایجاد می‌کند ولی در انسان این اثر را ندارد.
• تالیدومید (Thalidomid) برای بسیاری از حیوانات در دوران حاملگی ضرری ندارد در حالی که مصرف آن در انسان به عقب‌افتادگی شدید ذهنی نوزاد منجر می‌شود.
• تزریق کورتیزون در موش‌های باردار باعث عقب‌افتادگی بچه‌ها می‌شود ولی در انسان این اثر را ندارد.

در مورد قابلیت درمانی داروها، تفاوت میان انسان و گونه‌های دیگر حتی از اثرات جانبی داروها بیشتر است. به همین دلیل، نتایج آزمایش روی حیوانات نمی‌تواند مضر یا مفید بودن یک مادۀ شیمیایی یا دارویی را برای انسان‌ها تضمین کند و تنها بعد از آزمایش روی مدل‌های انسانی می‌توان به طور یقین در این باره نظر داد.

علاوه بر این، از آنجا که بسیاری از بیماری‌های انسانی به طور طبیعی در حیوانات دیگر وجود ندارند، برای شبیه‌سازی این بیماری‌ها در آزمایشگاه‌ها از روش‌های مصنوعی مثل تزریق مواد شیمیایی، تشعشع، دستکاری ژنتیکی یا عمل جراحی استاده می‌شود. به عنوان مثال:

• برای ایجاد رماتیسم در موش‌ها، باکتری‌ها و مواد شیمیایی خاصی به عضلۀ آنها تزریق می‌شود به طوری که عضله عفونت کند.
• بیماری‌های عصبی (Epilepsy) از طریق تزریق مواد شیمیایی و شوک‌های الکتریکی در مغز حیوانات شبیه‌سازی می‌شوند.
• برای شبیه‌سازی سکتۀ مغزی در موش‌ها یک رشته نخ وارد یکی از رگ‌های مغز آنها می‌کنند.
• برای شبیه‌سازی سرطان در موش‌ها سلول‌های سرطانی را به آنها تزریق می‌کنند اما قبل از آن سیستم ایمنی بدن موش را با تزریقات دیگر ضعیف می‌کنند تا قابلیت دفاع در مقابل سلول‌های مهاجم را نداشته باشد.
• روش دیگر ایجاد سرطان، دستکاری ساختار ژنتیکی حیوانات است.
• برای شبیه‌سازی دیابت، چاقی یا فشار خون بالا در حیوانات از روش دستکاری ژنتیکی استفاده می‌شود.

اگر چه بیماری‌های ایجاد شده با روش‌های مصنوعی همان عوارض بیماری روی انسان‌ها را نشان می‌دهند، این بیماری‌ها اساساً با بیماری‌های موجود در جامعۀ بشری متفاوتند. مسائل روانی و اجتماعی، تغذیه و مشکلات محیط زیستی عامل اصلی بسیاری از بیماری‌ها در انسان‌ها هستند ولی نمی‌توان این شرایط را در آزمایشگاه‌ها شبیه‌سازی کرد در نتیجه چنانچه حتی درمانی برای بیماری‌های ایجاد شده با روش‌های مصنوعی در حیوانات پیدا شود و حتی اگر عملکرد جسمی گونۀ مورد آزمایش با بشر یکسان باشد، نمی‌توان نتیجه گرفت این درمان روی انسان موثر خواهد بود.

چیزی که دست‌اندرکاران آزمایش روی حیوانات به آن اهمیت می‌دهند، استانداردسازی مدل حیوانی است. به این معنی که همۀ آزمایشات باید در شرایط یکسان انجام شوند تا قابل تکرار باشند. این شرایط مصنوعی با شرایط واقعی انسان‌ها کاملاً متفاوت است چرا که در زندگی انسانی پارامترهای مختلفی مانند تغذیه، عادات زندگی، اعتیاد، وضعیت محیط زیست، اضطراب، عوامل روانی و اجتماعی نقش مهمی در ایجاد، وخامت یا بهبود بیماری‌ها بازی می‌کنند. برخی از خود این محققان اعتراف می‌کنند که روش مطالعاتی آنها اشتباه است.

از طرف دیگر، هیچ حیوانی نمی‌تواند بگوید آیا حالت تهوّع یا سردرد یا کابوس یا عدم تمرکز حواس یا توهّم دارد یا نه. حیوانات بر خلاف انسان‌ها تنها در صورت دردهای بسیار شدید، اثرات قابل مشاهده از خود نشان می‌دهند.

 مسئلۀ دیگری که از نظر بسیاری از دانشمندان مخالف با آزمایش روی حیوانات اهمیت دارد، شرایط بد زندگی حیوانات در آزمایشگاه‌ها و ترس مداوم آنهاست. هرمون‌های اضطراب که در زمان انجام آزمایشات و بر اثر ترس شدید ترشح می‌شوند، باعث ایجاد اختلافات فاحش در نتیجۀ آزمایشات می‌شوند. در این شرایط ممکن است دارویی که می‌توانست بر روی انسان تاثیر مثبتی داشته باشد، در همان مرحلۀ آزمایش روی حیوانات رد می‌شود.

 بد نیست نگاهی به داده‌های موجود بیندازیم:

 ۱- تنها ۲ درصد بیماری‌هایی که در انسان وجود دارند، با همان ماهیت در حیوانات دیگر نیز وجود۲دارند.

۲- تنها در ۵ تا ۲۵ درصد موارد، نتایج به دست آمده از آزمایش روی حیوانات با نتایج به دست آمده از آزمایش روی انسان‌ها مطابقت دارد.

۳- ۹۵ درصد داروهایی که در آزمایش روی حیوانات مفید شناخته شده‌اند، در آزمایش بر انسان‌ها غیر مفید یا خطرناک تشخیص داده شده‌اند.

۴- ۸۸ درصد پزشکان در جواب به این سوال که "آیا ممکن است نتایج آزمایش روی حیوانات گمراه کننده باشند؟" جواب مثبت می‌دهند.

۵- موش ‌های خانگی تنها در ۳۷ درصد موارد می‌توانند برای تشخیص سرطان‌زایی مواد در انسان موثر باشند. در سایر موارد، استفاده از روش "شیر و خط" دقیق‌تر است!

۶- در تحقیقات سرطانی همیشه از جوندگان استفاده می‌شود. این در حالی است که آنها هیچ گاه به سرطان نوع انسانی (سرطانی که غشا سلولی را تحت تاثیر قرار می‌دهد مثل سرطان ریه) مبتلا نمی‌شوند. تومورهای سرطانی جوندگان، استخوان و بافت‌های پیوندی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این دو نوع سرطان قابل مقایسه با هم نیستند.

۷- نتایج آزمایش روی حیوانات در دو جنس مختلف می‌تواند کاملاً متضاد باشد. در مورد انسان این مسئله صدق نمی‌کند.

۸-حیوانات با تغییرات ژنتیکی نمی‌توانند مدلی برای انسان باشند.

۹- ۸۸ درصد موارد به دنیا آمدن کودکان مرده بر اثر مصرف داروهایی اتفاق می‌افتند که در آزمایش روی حیوانات بی‌خطر شناخته شده‌اند.

۱۰- ۶۱ درصد نارسایی‌های بدو تولد بر اثر مصرف داروهایی اتفاق می‌افتند که در آزمایش روی حیوانات بی‌خطر شناخته شده‌اند.

۱۱- در آمریکا هر ساله ۱۰۰ هزار نفر بر اثر درمان دارویی می‌میرند و ۱٫۵ میلیون نفر در بیمارستان بستری می‌شوند.

۱۲- ۴۰ درصد بیماران از عوارض جانبی داروهای تجویز شده رنج می‌برند.

۱۳ -تا کنون ۲۰۰ هزار دارو به بازار آمده‌اند که بیشتر آنها از بازار خارج شده‌اند. بر اساس اعلام سازمان سلامت جهانی تنها ۲۴۰ مادۀ دارویی موثر وجود دارد.

۱۴- بسیاری از داروهای موثر در آزمایش روی حیوانات رد می‌شوند مثلاً انسولین باعث نارسایی در نوزادان متولد شدۀ حیوانات می‌شود در حالی که در انسان این اثر را ندارد. از دیگر داروهایی که در آزمایش روی حیوانات رد می‌شوند، می‌توان پنی‌سیلین، آسپرین، برخی از داروهای ضد سرطان، دیجیتالیز (یک داروی قلب) را نام برد. به عبارت دیگر، اگر قرار بود این داروها با معیارهای امروز سنجیده شوند، در همان مرحلۀ آزمایش روی حیوانات رد می‌شدند و هرگز روی انسان‌ها آزمایش نمی‌شدند.

۱۵-در دادگاهی که بر علیه شرکت داروسازی سازندۀ Thalidomide ،دارویی که برای رفع حالت بد صبحگاهی در زنان باردار مصرف می‌شد و باعث تولد هزاران کورک ناقص شد، متخصصان به این نتیجه رسیدند که در پزشکی انسانی نمی‌توان به نتایج آزمایش روی حیوانات اطمینان کرد.

۱۶- آزمایش روی حیوانات باعث شد انتقال خون ۲۰۰ سال و پیوند قرنیۀ چشم ۹۰ سال به تاخیر افتد.

۱۷- اگر چه جوایز نوبل زیادی به پزشکانی که بر روی حیوانات آزمایش کرده‌اند، تقدیم شده است تنها ۴۵ درصد آنها آزمایش روی حیوانات را لازم دانسته‌اند.

۱۸-در هر ثانیه ۳۳ حیوان در آزمایشگاه‌های دنیا می‌میرند.

۱۹-حداقل ۴۵۰ متد برای آزمایش موارد گوناگون وجود دارند که می‌توانند جایگزین آزمایش روی حیوانات شوند.

۲۰-مدیر "جامعۀ دفاع از تحقیقات انگلستان" که در واقع وظیفۀ حمایت از آزمایش روی حیوانات را دارد در جواب کتبی به این سوال که "آیا علم پزشکی بدون آزمایش روی حیوانات نمی‌توانست به این مرحلۀ پیشرفت برسد؟" نوشت: "من مطمئنم که می‌توانست".

آیا آزمایش روی حیوانات باعث کشف بعضی از داروها نشده است؟

این که از سال‌های دور روی حیوانات آزمایش می‌شده است، ثابت نمی‌کند که اگر این آزمایشات انجام نمی‌شدند این داروها نیز کشف نمی‌شدند. اگر کسی با ماشین از نقطۀ الف به نقطۀ ب برود، لزوماً به این معنی نیست که نمی‌توانست همین مسیر را با قطار یا وسیلۀ دیگر با صرف هزینه و وقت کمتری طی کند.

از ده‌ها سال پیش میلیاردها حیوان برای کشف داروهای ضد سرطان، ایدز، آلزایمر و غیره کشته شده‌اند. چرا تا کنون هیچ پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در این زمینه‌ها حاصل نشده است؟ نصف مردم اروپای غربی از بیماری‌های قلبی-عروقی و یک چهارم از سرطان می‌میرند. این آمار در تمام کشورهای دنیا مرتب رو به افزایش است. آیا بهتر نبود این همه وقت و سرمایه به جای  آزار و شکنجۀ این همه حیوان صرف اطلاع‌رسانی مردم و بهبود عوامل محیطی، اجتماعی و تغذیه‌ای برای پیشگیری از این بیماری‌ها شود؟ در ۳۰ سال گذشته میلیاردها دلار صرف پیدا کردن واکسن ایدز شده است و دانشمندان در نهایت اعلام کرد‌ه‌اند امید زیادی برای پیدا کردن این واکسن در دهه‌های آتی نیز ندارند. آیا بهتر نبود به جای آزمایشات بیهوده روی صدهاهزار میمون، اوران گوتان، گوریل و شامپانزه قسمتی از این هزینه‌ها صرف پخش کاندوم یا سرنگ مجانی در کشورهای فقیر مانند کشورهای آفریقایی شود؟ شاید در این صورت امروز بیش از یک سوم مردم برخی از کشورهای آفریقایی به ایدز مبتلا نبودند.

آیا بدون انجام آزمایش روی حیوانات، علم پزشکی می‌توانست اینقدر پیشرفت کند؟

وقتی می‌گوییم "علم پزشکی اینقدر پیشرفت کند"، بهتر است اول مشخص کنیم منظورمان از "اینقدر" چقدر است؟ پزشکی یک علم چندهزار ساله است. واقعاً بشر در مدت چندهزار سال چقدر در این علم پیشرفت کرده است؟ در مقایسه با علومی مانند الکترونیک یا کامپیوتر که بیش از صد سال یا چند دهه عمر ندارند، سرعت پیشرفت علم پزشکی تقریباً صفر بوده است.

سوال دومی که مطرح می‌شود این است که چقدر از این پیشرفت ناچیز مدیون آزمایش روی حیوانات است؟ بد نیست بدانیم که بسیاری از این پیشرفت‌ها مدیون تحقیقات کلینیکی هستند نه آزمایش روی حیوانات.

... و بالاخره سوال سوم: آیا صرف اینکه برخی از دانشمندان از روش آزمایش روی حیوانات استفاده کرده‌اند، ثابت می‌کند که اگر از روش دیگری استفاده می‌شد این نتایج به دست نمی‌آمد؟

در صورت متوقف کردن آزمایش روی حیوانات، تحقیقات پزشکی چگونه پیش خواهند رفت؟

روش ‌های زیادی برای مطالعات پزشکی و داروسازی وجود دارند که بسیار ارزان‌تر، سریع‌تر، قابل اطمینان‌تر و انسانی‌تر از آزمایش روی حیوانات هستند.

• تحقیقات in-vitro
  در روش in-vitro آزمایش روی یک حیوان یا اساساً یک موجود زندۀ کامل انجام نمی‌شود بلکه اندام‌ها، بافت‌ها، سلول‌ها، اجزاء سلولی، پروتئین‌ها یا بیومولکول‌های انسانی مورد آزمایش قرار می‌گیرند. این آزمایشات در محیط‌های مصنوعی مانند لوله‌های آزمایش انجام می‌شوند. لقاح مصنوعی یکی از نمونه‌های آزمایشات in-vitro است. آزمایشات in-vitro در مقایسه با آزمایشات in-vivo (آزمایش روی یک موجود زندۀ کامل) ارزان‌تر و دقیق‌تر هستند. سلول‌ها و اندام‌های انسانی را می‌توان از باقیماندۀ عمل‌های جراحی، از اجساد افراد فوت شده، از جفت‌های جنین و غیره به دست آورد.
  از این آزمایشات برای تولید واکسن‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها، تحقیق در مورد ایدز و تست مواد سمّی استفاده می‌شود. دانشمندان از این آزمایشات برای تحقیق در مورد بسیاری از بیماری‌های موروثی مانند آلزایمر، تحلیل عضلانی و شیزوفرنی نیز استفاده می‌کنند. برخی از آزمایشات in-vitro عبارتند از:
  
  ۱- آزمایش Eyetex: از این تست برای تشخیص میزان آسیب ناشی از یک مادۀ شیمیایی بر چشم استفاده می‌شود.
  ۲- آزمایش Skintex: از این تست برای تشخیص میزان آسیب ناشی از یک مادۀ شیمیایی بر پوست استفاده می‌شود.
  ۳- آزمایش Epipack: از این تست برای تشخیص اثر مواد مختلف بر بافت‌های انسان استفاده می‌شود.
  ۴- آزمایش Neutral red bioassay: با استفاده از سلول‌های کشت شدۀ انسانی میزان سمّی بودن مواد را اندازه‌گیری می‌کند.
  ۵- آزمایش Ames: از این تست برای یافتن مواد سرطان‌زا استفاده می‌شود.
  ۶- آزمایش Agarose Diffussion: از این تست برای تشخیص سمّی بودن اعضاء مصنوعی مانند لوله‌های مصنوعی قلب و مفصل‌های مصنوعی استفاده می‌شود. در این آزمایشات، از ترکیب سلول‌های انسانی و نوعی مادۀ مخصوص که از علف دریایی گرفته می‌شود استفاده می‌شود.
• شبیه‌سازی کامپیوتری
  در این روش از مدل‌های کامپیوتری برای تست مواد دارویی یا شیمیایی استفاده می‌شود. یکی از این مدل‌ها QSAR (Quantitive Structure Activity Relationship) نام دارد که بر اساس داده‌های انسانی ساخته شده است. این مدل می‌تواند با توجه به ساختار مولکولی مادۀ مورد آزمایش اثرات آن بر روی انسان‌ها را نشان دهد. در صنعت داروسازی از مدل‌های دیگری مانند CADD (Computer-Assisted Drug Development) برای تشخیص میزان سمّیت مواد در مراحل اولیه (قبل از آزمایش روی حیوانات) استفاده می‌شود.
  یک تراشه که به تازگی ساخته شده است، تحقیقات in-vitro را با شبیه‌سازی کامپیوتری تلفیق می‌کند. در این سیستم از سلول‌های مختلف بدن انسان استفاده شده است و با استفاده از تکنیک‌های کامپیوتری می‌توان اثر داروها و مواد مختلف بر سلول‌های اندام‌های مختلف را مشخص کرد.
• توموگرافی کامپیوتری
  با استفاده از این روش می‌توان عملکرد اندام خاصی از مریض را به صورت تصویر سه‌بعدی مشاهده کرد. به عنوان مثال، می‌توان تصویر سه‌بعدی قسمت‌های مختلف مغز را در حالی که شخص مورد آزمایش صحبت می‌کند یا تصاویری را مشاهده می‌کند دید. این روش، برای تشخیص تومورها، عقب افتادگی‌ها، بیماری‌های عصبی و آسیب‌های مغزی بسیار مفید است.

• تحقیقات کلینیکی
  در این تحقیقات، از داوطلبان برای مشاهده، جلوگیری و درمان بیماری‌ها استفاده می‌کنند. علم پزشکی بزرگترین پیشرفت‌های خود را مدیون تحقیقات کلینیکی است. در این روش، برای تشخیص اثر داروها، درمان‌ها، شرایط و عوامل مختلف در بهبود یا وخامت وضع بیماران، افراد مبتلا به یک نوع بیماری زیر نظر گرفته می‌شوند.
• تحقیقات اپیدمیولوژی
  در این تحقیقات، از روش‌های آماری برای کشف رابطۀ میان بیماری و فاکتورهای مختلف استفاده می‌شود مثلاً گروه‌های مختلف جامعه که از نظر تغذیه، محیط زیست، شرایط اجتماعی و غیره با هم تفاوت دارند برای مدت‌های طولانی زیر نظر گرفته می‌شوند تا رابطۀ یک نوع بیماری خاص با عوامل مختلف اجتماعی، روحی، شخصیتی، تغذیه‌ای و محیط زیستی مشخص شود.

• کالبدشکافی
  در این روش، برای مطالعه و تحقیق در مورد عوارض یک بیماری و تغییرات ناشی از آن در اندام‌های مختلف، اجساد افراد فوت شده بر اثر بیماری یا سوانح کالبدشکافی می‌شود.

متاسفانه در دهه‌های اخیر بیشتر وقت و انرژی محققان و درآمدی که از مالیات مردم برای تحقیقات کسر می‌شود، به جای اختصاص به ابداع روش‌های انسانی برای آزمایشات صرف آزمایش روی حیوانات شده است ولی در سال‌های اخیر گروه‌های زیادی از دانشمندان در سراسر دنیا نشان داد‌ه‌اند که با صرف وقت و ابتکار می‌توان روش‌های ارزان‌تر، مطمئن‌تر و سریع‌تری برای تحقیقات پزشکی ارائه داد. برای نمونه، دانشمندان با استفاده از سلول‌های مغز انسان یک مدل کوچک از مغز د رست کرد‌ه‌اند که می‌تواند برای مطالعۀ تومورها استفاده شود یا با کشت سلول‌های پوست انسان تکه‌های پوست درست می‌کنند که می‌تواند برای مطالعۀ بیماری‌های پوستی یا تست مواد شیمیایی و آلرژی‌زا به کار رود یا مغز استخوان مصنوعی درست کرد‌ه‌اند که می‌تواند در آزمایشات متعدد استفاده شود یا به جای کشتن حیوانات برای تست حساسیت نسبت به داروها و مواد شیمیایی از تخم حیوانات استفاده می‌کنند یا برای درست کردن واکسن‌ها از کشت سلولی استفاده می‌کنند.

گوردون باکستر (Gordon Baxter) یکی از موسسان آزمایشگاه‌های Pharmagene است که برای تست داروهای خود تنها از بافت‌های انسانی و کامپیوترها استفاده می‌کنند. او می‌گوید: "در حالی که اطلاعات مربوط به ژن‌های بشر موجود است، چرا باید به حیوانات بازگشت؟"

آیا آزمایش داروها بر روی حیوانات برای ایمنی بیماران لازم نیست؟

نمونه ‌های بیشماری وجود دارند که نشان می‌دهند نتایج آزمایش داروها روی حیوانات هیچ تضمینی برای سلامتی یا ایمنی بیماران نیست.  برای نمونه:

• در سال‌های ۱۹۶۰،مصرف داروی تالیدومید (Thalidomid یا Contergan) که برای رفع حالت صبحگاهی بد در زنان باردار به بازار عرضه شده بود، باعث تولد هزاران کودک ناقص شد. پس از این فاجعه، آزمایش تمام داروها روی حیوانات باردار الزامی شد تا ایمنی دارو قبل از عرضه به بازار مشخص شود. تالیدومید روی گونه‌های بسیار زیادی از حیوانات مورد آزمایش قرار گرفت و تنها در دوزهای بسیار بالا روی جنین دو حیوان اثرات سوء نشان داد: خرگوش نیوزلندی و نوعی میمون. در مورد سایر حیوانات، این دارو هیچ اثر سویی نشان نداد.
• مصرف داروی Akne Isotretinion  و Etritinat توسط زنان باردار باعث به وجود آمدن بچه‌های ناقصی شد که سقف دهان ترک خورده یا قلب یا آئورت ناقص داشتند. آزمایش روی هیچ حیوانی نمی‌توانست این تاثیرات را پیش‌گویی کند.
• داروی بنوکساپروفن (Benoxaprofen) که به عنوان مسکّن و داروی رماتیسم به کار می‌رفت روی میمون‌ها که از نظر فیزیولوژی نزدیک‌ترین حیوانات به انسان‌ها هستند، هیچ تاثیر بدی نداشت ولی بعد از عرضه به بازار باعث از کار افتادن کلیۀ مریضان شد و از بازار جمع شد. بعدها مشخص شد که در این مورد، عملکرد موش‌ها ‌ به انسان نزدیک‌تر است.
• در سال ۲۰۰۱، لیپوبی (Lipobay)،  داروی پایین آورندۀ چربی خون از بازار جمع شد چون باعث تحلیل ماهیچه‌ها و مرگ مریضان می‌شد. در آزمایشاتی که قبل از عرضۀ این دارو به بازارانجام شده بودند، مشخص شده بود که این دارو باعث خونریزی معده و تغییرات شدید چشم در سگ‌ها می‌شود. دوزهای بسیار بالای این دارو در سگ‌ها، موش‌ها و خوک‌ها باعث تحلیل ماهیچه‌ای خفیف می‌شد ولی انتظار آن نمی‌رفت که تاثیر آن بر انسان‌ها تا این حد شدید باشد.

سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است:

کدام حیوان در کدام مورد نزدیک‌تر به انسان عمل می‌کند؟ هنگام تست داروهای جدید، روی کدام حیوانات باید آزمایش شود؟ از کجا معلوم که در تمام حیوانات تنها نوعی مورچه‌خوار ونزولایی یا آفتاب‌پرست آفریقایی عملکردی مشابه انسان نداشته باشند؟ یا اصولاً از کجا معلوم که انسان در این مورد یک استثنا نباشد؟

عکس این قضیه نیز صادق است. اگر قرار بود به نتایج آزمایش روی حیوانات تکیه شود، برخی از داروهای مفید برای انسان‌ها مانند آسپرین، ایپوبروفن، فنوباربیتال  و انسولین در همان مرحلۀ آزمایش روی حیوانات رد شده بودند.

اگر آزمایش روی حیوانات ایمنی یا تاثیر داروها را تضمین نمی‌کند و گران هم هستند، چرا شرکت‌های داروسازی آنها را انجام می‌دهند؟

هزینۀ تولید یک دارو به طور متوسط ۸۰۰  میلیون دلار است ولی تا زمانی که هیچ اتفاقی نیفتد، درآمد خیلی خوبی هم دارد (سود چندمیلیارد دلاری) اگر هم اتفاقی بیفتد، شرکت داروسازی با ارائۀ نتایج دقیق آزمایش روی حیوانات می‌تواند ثابت کند که اثرات جانبی روی انسان‌ها قابل پیش‌بینی نبوده است و تبرئه شود.

روند تولید یک دارو به این شرح است:

در مرحلۀ اول، ۱۰ هزار ماده با استفاده از شبیه‌سازی کامپیوتری و روش‌های in-vitro آزمایش می‌شوند. در طول ۲ سال، ۲۵۰ مادۀ جالب از میان آنها انتخاب می‌شود. این ۲۵۰ ماده روی حیوانات آزمایش می‌شوند تا به ۵ ماده محدود شوند. در این زمان است که شرکت‌های داروسازی بوق و کرنا راه می‌اندازند که داروی فلان بیماری را یافته‌اند مثلاً  کمتر هفته‌ای وجود دارد که یک آزمایشگاه در دنیا ادعای یافتن داروی سرطان را نکند! در حالی که در این مرحله هنوز مشخص نیست که آیا این ماده بر روی انسان اثر مشابه یا متفاوت یا حتی متضاد خواهد داشت. پنج مادۀ باقیمانده به مرحلۀ تحقیقات کلینیکی می‌رسند. در این مرحله، ممکن است بسیاری از مواد که بر حیوانات تاثیر مثبت داشته‌اند، بر انسان نتیجۀ عکس بگذارند. بالاخره بعد از چندین سال یکی از این ۱۰ هزار ماده سر از داروخانه‌ها در می‌آورد در حالی که ممکن است چندان هم چیز تازه‌ای نباشد یا بدتر از آن، بعد از یکی دو سال مصرف توسط بیماران عوارض سوء نشان دهد و از بازار جمع شود. دلیل این امر آن است که بیشتر شرکت‌های داروسازی به جای تمرکز برتحقیقات کلینیکی بر آزمایش روی حیوانات متمرکز می‌شوند و در مرحلۀ آزمایشات کلینیکی دقت و حساسیت لازم را نشان نمی‌دهند چون تا همین مرحله صدها میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده‌اند و باید سریع‌تر به سود برسند. حتی برخی از شرکت‌های داروسازی نتایج تحقیقات کلینیکی را لاپوشانی می‌کنند تا دارو راهی بازار شود. به عنوان مثال، شرکت داروسازی MSD با آنکه از مضرات داروی مسکّن خود، Vioxx، آگاه بود آن را به بازار عرضه کرد و تازه در سال ۲۰۰۴ و بعد از آنکه این دارو منجر به سکتۀ قلبی و مغزی تعدادی از بیماران شد، مجبور شد آن را از بازار جمع کند. تا همین زمان میزان فروش داروی Vioxx 2.5 میلیارد دلار بود.

آیا دانشجویان پزشکی نباید حیوانات را تشریح کنند؟

نه، به هیچ وجه. خوشبختانه با افزایش آگاهی دانشجویان، روز به روز بر تعداد دانشجویان پزشکی و دامپزشکی که بدون یک مورد زنده‌شکافی روی حیوانات فارغ التحصیل می‌شوند افزوده می‌شود. در کشور انگلستان، تشریح حیوانات توسط دانش‌آموزان و دانشجویان ممنوع است و صلاحیت پزشکان انگلیسی به هیچ عنوان کمتر از پزشکان سایر نقاط دنیا که در دوره‌های آموزشی خود حیوانات را تشریح می‌کنند نیست. در بیشتر  دانشگاه‌های معتبر پزشکی دنیا مانند دانشگاه‌ هاروارد، ییل (Yale) و استانفورد (Stanford) به جای آزمایش روی حیوانات از روش‌های دیگر مانند حضور در اتاق‌های جراحی، شبیه‌سازی بیماران، کالبدشکافی روی اجساد انسانی و برنامه‌های شبیه‌سازی کامپیوتری استفاده می‌شود. همچنین، در سال‌های اخیر بیشتر دانشگاه‌ها در سراسر ایالات متحدهٔ آمریکا روش‌های آموزشی با حیوانات زنده را با روش‌های انسانی جایگزین کرده‌اند.