سوارکاری و حقوق حیوانات

کمتر حیوانی می‌تواند مانند اسب علاقه و رویای انسان‌ها را همزمان بیدار کند. کودکان در لیست آرزوهای خود معمولاً اسب را جا نمی‌اندازند و شاهزادهٔ خیالی دختران همیشه سوار بر اسب می‌آید و تصویر اسبی که آزادانه می‌دود و یالش را به دست باد سپرده است، در ذهن همهٔ ما زیبایی و آزادی را مجسم می‌کند.  ولی آیا این ترکیب عشق و احترام رویاگونه در زندگی واقعی این حیوان خارق‌العاده  تاثیر مثبتی داشته است؟

بیشتر ما به دیدن تصاویر سوارکاران بر پشت اسب‌های پرسرعت در تلویزیون عادت کرده‌ایم و فکر می‌کنیم این چیزی است که باید باشد. این، هدف خلقت اسب بوده است! ولی آیا می‌دانیم این حیوانات چه هزینهٔ گزافی برای سرگرمی و به اصطلاح «ورزش» انسان‌ها پرداخت می‌کنند؟ آیا می‌دانیم برای آموزش این حیوانات از چه روش‌های غیر انسانی استفاده می‌شود؟ آیا می‌دانیم که بیشتر این اسب‌های تندپا به محض آنکه آسیب می‌بینند، بیمار یا کند می‌شوند از کشتارگاه‌ها سر در می‌آورند؟

اسب‌ در طبیعت

اسب‌ها موجودات گله‌ای هستند. در طبیعت آنها در گله‌های بزرگ زندگی می‌کنند و همیشه با گله به این طرف و آن طرف می‌روند. آنها می توانند تا ۳۰ سال عمر کنند.

تاریخچهٔ رابطهٔ انسان با اسب

از نقاشی‌های آدم‌های غارنشین که در مرکز فرانسه یافت ‌شده‌اند چنین بر می‌آید که بشر از زمان‌های بسیار دور شیفتهٔ اسب‌ها بوده است، اگر چه ساختار فیزیکی اسب‌های آن زمان کمی با اسب‌های کنونی متفاوت بوده است.

۱۲۰۰۰ سال پیش نسل اسب‌ها در آمریکای شمالی از بین رفت. تا قبل از آن، اسب‌ها اهلی نشده بودند و انسان‌های عصر سنگی فقط به عنوان منبع غذایی از آنها استفاده می‌کردند.

رام کردن اسب‌ها از هزاران سال پیش در آسیا رایج بوده است و هر امپراطوری آسیایی نژادهای خاص خودش را پرورش می‌داده است. برای حاکمان آسیایی اسب نماد قدرت و ثروت بوده است.

در قرن ۱۵ و ۱۶ میلادی با باز شدن پای فاتحان اسپانیایی به آمریکا، اسب بار دیگر به زادگاه خودش بازگشت. سرخ‌پوست‌ها که تا آن زمان اسب را نمی‌شناختند و سگ‌ها تنها حیوانات اهلی‌شان بود، شیفتهٔ این حیوان شدند و خیلی سریع توانستند آنها را رام کنند و از قوم پیاده به قوم سواره  تبدیل شوند. راز موقیت سرخ‌پوست‌ها در رابطه با اسب‌ها، نوع برخورد آنها با این حیوانات بود. آنها به اسب‌ها احترام می‌گذاشتند، نسبت به آنها احساس ژرفی داشتند و آنها را اعضای خانوادهٔ خود می‌دانستند.

سوارکاری به عنوان ورزش از کجا ریشه می‌گیرد؟

در قرون وسطی اسب‌ها به اسب‌های جنگی تبدیل شدند. آنها نه تنها سربازان را به میدان جنگ حمل می‌کردند بلکه با تکنیک‌های آموزش داده شده مانند پریدن و جفت زدن یا ایستادن، در میدان‌های جنگ نقش سلاح را هم بازی می‌کردند. در قرون وسطی آموزش این درساژ (خرامش) مخصوص اسب‌های پادشاهان و شوالیه‌ها بود. در دورهٔ رنسانس، اسب‌ها در همهٔ اقشار جامعه محبوبیت پیدا کردند و الهام‌بخش بسیاری از هنرمندان مانند میکل آنژلو و لئوناردو داوینچی شدند. ردّ پای این شیفتگی را می‌توان در کارهای هنری بسیاری از هنرمندان آن زمان دید.

ورزش سوارکاری امروزی از این شیفتگی و حس عمیق، فرسنگ‌ها فاصله دارد. در دنیای امروز اسب‌ها هم مانند سایر حیوانات پرورشی استفاده‌ای دارند و هر گاه دیگر به درد آن استفاده نخورند، نتوانند به اندازهٔ کافی تند بدوند یا زخمی یا بیمار یا پیر شوند کشته می‌شوند یا در جایی رها می‌شوند تا بمیرند یا به کشتارگاهی در خارج از کشور فرستاده می‌شوند (در برخی از کشورهای پیشرفته، سلاخی اسب‌ها غیر قانونی است) تا با پول فروش آن، قسمتی از هزینه‌های آتی این ورزش پرهزینه برآورده شود. در ورزش سوارکاری، اسب، «وسیلهٔ ورزش» به حساب می‌آید و فقط تا وقتی ارزش دارد که «کار می‌کند». در این ورزش، معمولاً از رابطهٔ عاطفی نزدیکی که انسان با حیوانات خانگی مانند سگ و گربه دارد خبری نیست. بیشتر مردم اغلب اسب‌هایی را می‌بینند که به سرعت باد در میدان اسب‌دوانی می‌دوند یا از موانع می‌پرند و این برایشان بسیار طبیعی به نظر می‌رسد و هیچ گاه فکر نمی‌کنند این اسب به چه قیمتی و چگونه آموزش دیده است. وضعیت آراستهٔ ظاهری اسب‌ها این حس را به آنها می‌دهد که حال اسب‌ها خوب است و به آنها خوش می‌گذرد. وقتی در میدان سوارکاری حادثه‌ای رخ می‌دهد، همه روی وضعیت سوارکار تمرکز می‌کنند و فکر نمی‌کنند بر سر اسب چه آمده است یا بعد از آن چه بلایی بر سر او می‌آید. بینندگان یک مسابقهٔ سوارکاری معمولاُ نمی‌دانند آذرخش سفید پنج ساله که تا دیروز قهرمان جهانی بود چند روز پس از آنکه پایش در فلان مسابقه می‌شکند از یک کشتارگاه اسب در یک کشور خارجی سر در می‌آورد!

نگاهی به برخی از وسایل و روش‌های خشونت‌آمیز و غیر انسانی برای آموزش یا استفاده از اسب‌ها

استفاده از شلاق

استفاده از شلاق، رایج‌ترین فرم آزار و ایجاد درد در اسب‌هاست هم به صورت مستقیم و هم از آن جهت که اسب را وادار می‌کند بیش از توان و قابلیت خود فعالیت کند.

استفاده از مهمیز

مهمیزوسیله‌ای فلزی است که در انتهای هر دو چکمهٔسوارکار بسته می‌شود و برای کنترل و تربیت اسب مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر چه در مسابقات استفاده از مهمیزهایی که باعث درد در پهلوهای اسب می‌شوند ممنوع است چه کسی کنترل می‌کند که زمان آموزش حیوانات از چه نوع مهمیزی استفاده می‌شود؟

استفاده از دهنه‌های kandare

دهنه یا لگام یکی از سه قسمت افسار و قطعه‌ای از جنس آهن (یا مواد مصنوعی) است که در دهان اسب یا چهارپایان دیگر قرار می‌گیرد. دهنه به بند افسار وصل است که به سر و گردن حیوان بسته می‌شود و بند افسار به سر افسار وصل است که توسط سوارکار در دست می‌گیرد. این فیلم نشان می‌دهد که یک دهنه از نوع Kandare در حرکات تند یک مسابقه چگونه باعث درد و رنج برای اسب می‌شود.

استفاده از Rollkur

Rollkur تسمه‌ایست که به گردن اسب می‌بندند تا سر اسب را به مدت طولانی پایین نگه ‌دارند. از این روش، برای مطیع کردن اسب‌های سرکش و مجبور کردن آنها به انجام هر کاری استفاده می‌کنند. استفاده از rollkur، سبب درد انقباضی شدید در اسب‌ها می‌شود،  تنفس را سخت می‌کند، زبان آنها را در نتیجهٔ کمبود اکسیژن کبود می‌کند و باعث خونریزی‌های داخلی و گیجی در اسب‌ها می‌شود. استفاده از این روش در درازمدت می تواند باعث به هم فشرده شدن ستون فقرات گردن، له شدن عصب‌ها، آرتروز گردن و آسیب‌ همیشگی به حنجره شود. اگر چه با تازگی استفاده از rollkur در مسابقات حرفه‌ای ممنوع شده است، هنوز هم استفاده از این روش غیر انسانی هنگام آموزش اسب‌ها و همچنین در ورزش غیر حرفه‌ای متداول است. این فیلم و این فیلم استفاده از rollkur و تاثیرات منفی آن برسلامتی اسب‌ها را نشان می‌دهند.

استفاده از چشم‌بند

اسب‌ها حیواناتی هستند که از خطر فرار می‌کنند. تمام حواس آنها طوری تعبیه شده است که قادر به دیدن و ارزیابی میدان بسیار وسیعی در جلوی روی خود باشند. استفاده از چشم‌بند، سبب آزار روحی این حیوانات می‌شود.

استفاده از روش soring یا ایجاد درد

در این روش، به پاهای جلوی اسب کفش‌هایی می‌پوشانند که آغشته به مواد شیمایی دردآور  هستند یا شامل قطعاتی هستند که بر پای آنها فشار مکانیکی می‌آورد یا حتی گاهی روش مواد شیمیایی را با روش درد مکانیکی ترکیب می‌کنند. استفاده از روش  soring سبب می شود گذاشتن پا بر روی زمین برای اسب بسیار دردناک شود و  او برای فرار از درد گام‌های بلندتری بر دارد. اگر چه استفاده از این روش قانوناً ممنوع است، هنوز برخی از مربیان اسب به صورت مخفیانه از این روش استفاده می‌کنند. این فیلم دردناک که با دوربین مخفی گرفته شده است، استفاده از روش soring را نشان می‌دهد.

همچنین، در این فیلم دردناک صحنه‌هایی از روش‌های مختلف آزار اسب‌ها به منظور آموزش یا کشیدن کار و همچنین، کشتن اسب‌های بیمار را می‌بینید (فیلم بسیار خشن است).

رشته‌های سوارکاری مختلف و حقوق حیوانات

در این قسمت به چند رشتهٔ سوارکاری و رنجی که اسب‌ها در این رشته‌های ورزشی متحمل می‌شوند اشاره می‌کنیم:

مسابقات دوی سرعت

دست‌اندرکاران مسابقات دو یک شعار دارند: «تا جای ممکن جوان‌ترو تندتر»! پرورش دهندگان تلاش می‌کنند مرتب سن اسب‌های مسابقه را پایین‌تر بیاورند. در حال حاضر مربیان، آموزش اسب‌ها را در دو سالگی شروع می‌کنند، در حالی که استخوان‌ها و مفصل‌های اسب‌ها هنوز به اندازهٔ کافی رشد نکرده‌اند. این سبب می‌شود آنها مرتب دچار سوانح و آسیب‌های جدی مانند شکستگی‌ پا شوند و سپس کشته شوند یا در حین تمرین یا مسابقات از شدت خستگی و ضعف از حال بروند. فقط در ایالات متحده هر هفته حدود ۲۴ اسب در میدان‌های مسابقه (آماتور یا حرفه‌ای) می‌میرند.

درساژ یا خرامش (dressur)

هدف درساژ آن است که اسب را تا بالاترین کارکرد ممکن آموزش دهند، او را بسیار مطیع کنند، او را مجبور کنند حرکات پیچیده و نامعمول مانند چرخش به دور خود را انجام دهد. آموزش اسب برای انجام این حرکات بدون خشونت و درد ناممکن است. سوارکار باید اسب را کاملاً فرمانبردار خود کند. برای این کار از روش‌هایی مانند استفاده از دهنه‌های تیز (kandare) و همچنین، rollkur استفاده می‌شود.

پرش  از مانع

در طبیعت اسب‌ها می‌توانند از روی موانع بلند بپرند ولی معمولاً فقط وقتی این کار را انجام می‌دهند که در حال فرار برای حفظ جان یا در موقعیت اضطراری هستند. البته اسب‌های زیادی هم هستند که استعداد زیادی برای پرش از موانع دارند و حتی از این کار لذت می‌برند ولی این نوع پرش‌ها با پرش‌هایی که در مسابقات امروزی از آنها انتظار می‌رود وجه اشتراکی زیادی ندارند. در مسابقات، اسب‌های فوق‌العاده جوان که استخوان‌بندی آنها هنوز به رشد کافی نرسیده است باید از روی موانعی بپرند که در فواصل بسیار کوتاهی از هم قرار دارند. این پرش‌های پی در پی و کم‌فاصله می‌توانند به مفصل‌ها و تاندون‌های آنها آسیب جدی برسانند.

Peter Höffken،  کارشناس اسب و فعال حقوق حیوانات در این باره می‌گوید: «آزار حیوانات برای مسابقات سوارکاری موضوعی نیست که بر کسی پوشیده باشد. تمام دست‌اندرکاران مسابقات  یا در آن شریک هستند یا از آن اطلاع دارند و در برابر آن سکوت می‌کنند».

ماراتون (ادغام چند رشته)

در این رشتهٔ سوارکاری که به نام رشتهٔ نظامی هم مشهور است قسمت‌هایی از درساژ (خرامش) و پرش با دوی صحرایی  که در آن موانع و گودال‌های طبیعی و مصنوعی تعبیه شده‌اند ادغام می‌شود. این موانع و گودال‌ها اغلب سبب سوانح جدی برای اسب‌ها می‌شوند و اسب‌هایی که دچار سانحه شده‌اند، پس از مسابقه باید به مرگ آسان کشته شوند. علاوه بر مشکلات تعبیه شده در مسیر که بسیار بالاتر از آن است که یک اسب بدون زحمت و درد آن را بپیماید، مسیر باید در مدت زمان محدودی پیموده شود در غیر این صورت به سوارکار امتیاز منفی تعلق می‌گیرد. در این مسابقات سوارکاران و اسب‌ها هر دو در خطر هستند.

آیا هر نوع سوارکاری زیر پا گذاشتن حقوق حیوانات است؟

در دنیای ایده‌آل و طبیعی، همهٔ اسب‌ها باید آزاد می‌بودند و در طبیعت و گله‌های خود زندگی می‌کردند ولی دخالت بشر و رام کردن این حیوانات، مانند اهلی کردن هر حیوان پرورشی دیگر، جایی برای یک دنیای ایده‌آل برای این حیوانات فوق‌العاده زیبا و شگفت‌انگیز باقی نگذاشته است. حال باید دید با توجه به شرایط موجود چگونه می‌توان به این حیوانات رام شده، یک زندگی در خور زندگی کردن داد.

همهٔ اسب‌ها از نظر ساختار فیزیکی برای سوارکاری مناسب نیستند، حتی ممکن است اسبی برای سوارکاری مناسب باشد ولی شخصیت‌اش طوری باشد که از این کار رنج بکشد. از طرف دیگر، اسب‌های دیگری هستند که ایستادن تمام روز وسط یک چراگاه برایشان خسته کننده است  و هنگام دویدن از بودن یک دوست بر پشتشان ناراحت نمی‌شوند. بنابراین، یک فرمول کلی برای همهٔ اسب‌ها وجود  ندارد ولی آنچه مسلم است آموزش‌هایی که امروزه برای مسابقات اسب‌دوانی به اسب‌ها داده می‌شوند برای همهٔ اسب‌ها دردناک و شکنجه‌آمیز هستند. اگر به اسب‌ها علاقه دارید و می‌خواهید سرپرستی اسبی را بر عهده بگیرید به این نکات توجه کنید:

۱- قبل از خرید یا قبول سرپرستی اسب باید مدت طولانی در مورد نگهداری از اسب‌ها (و در صورتی که می‌خواهید سوارکاری کنید، در مورد سوارکاری) آموزش دیده باشید.

۲- اسب‌ها موجودات گله‌ای هستند. اگر دوست دارید اسب داشته باشید باید چند اسب داشته باشید. نگهداری از یک اسب تنها، با نیازهای روحی و اجتماعی یک اسب سازگاری ندارد. اسب‌ها را باید طوری نگهداری کنید که هر روز چند ساعت در چراگاه و در کنار هم‌نوعان خود باشند.

۳- وقتی اسبی را می‌خرید مسئولیت سنگینی بر عهده می‌گیرید. نگهداری و رسیدگی به اسب‌ها یک کار تمام وقت و سنگین است، اسب‌ها نیاز به فضای آزاد خیلی بزرگ دارند و نگهداری از آنها هزینهٔ مالی زیادی دارد. اسب‌ها برای همهٔ عمر هستند نه فقط تا وقتی حوصله یا پول یا علاقه دارید یا تا وقتی اسب، جوان یا سالم است یا خوب می‌دود. باید قبل از قبول سرپرستی یک اسب خودتان را برای همهٔ روزها و شرایط خوب و بد آماده کنید. شما دارید یک دوست را به خانهٔ خود می‌آورید نه یک وسیلهٔ سرگرمی یا ورزشی.

۴- حتی اگر از سوارکاری لذت می‌برید و اسب‌های شما هم از دویدن لذت می‌برند هرگز آنها را در مسابقات سوارکاری شرکت ندهید و به آنها بیش از حد توانشان فشار نیاورید. ملاک، باید لذّت و خواست هر دو طرف باشد نه فقط خواست شما. هرگز از وسایلی که باعث درد اسب‌ها می‌شوند (rollkur، دهنه‌های دردناک، شلاق و غیره) و روش‌های تنبیهی استفاده نکنید. به این نکته هم دقت کنید که اسب‌ها بسیار درون‌گرا هستند و درد و رنج خود را بروز نمی‌دهند.

۵- اگر به اندازهٔ کافی در مورد مسایلی مانند انتخاب زین تجربه ندارید در هنگام انتخاب زین از یک کارشناس کارآزموده کمک بگیرید و به فواصل زمانی منظم اجازه بدهید یک کارشناس دوباره زین را کنترل کند. استفاده از زین نادرست، آزادی حرکت را از اسب می‌گیرد و باعث می‌شود وزن سوارکار به صورت یکنواخت روی ستون فقرات اسب تقسیم نشود و باعث بروز مشکلات فراوان برای اسب شود. سوارکاری دائمی بدون زین به علت عدم فشار یکنواخت روی ستون فقرات و گرفتن آزادی حرکت از اسب سفارش نمی‌شود.