تاریخچۀ گیاه‌خواری
- نوشته شده توسط: تالین ساهاکیان
انسان از نظر فیزیولوژیکی یک گیاه‌خوار میوه‌خوار است مانند برخی از انواع میمون‌ها. تغییرات آب و هوا و شرایط سخت زندگی در برخی از دوره‌ها باعث شد انسان گاهی حیواناتی را که برای دفاع از خود می‌کشت بخورد. کشف آتش باعث تداوم پدیدۀ گوشت‌خواری در انسان شد و انسان به موجود همه‌چیزخوار تبدیل شد. بعد از شکل گرفتن تمدن‌ها برخی از اقوام و ملل یا پیروان برخی مذاهب برای خودداری از خشونت گوشت را از غذای خود حذف کردند. رویۀ رو آوردن به گیاه‌خواری در نقاط مختلف دنیا متفاوت بوده است.
تاریخچۀ گیاه‌خواری در شرق
گیاه‌خواری در شرق سابقۀ دیرینه‌تری نسبت به غرب دارد. تاریخ گیاه‌خواری در آسیا به ۲۵۰۰ سال پیش باز می‌گردد، هنگامی که ادیان شرقی مانند برخی از شاخه‌های هندویسم و بوداییسم شکل گرفتند. اولین قانون بودا این بود:
«نکشید... بامحبت باشید و سیر دایرۀ تکامل جانوران را خراب نکنید.»
هندی‌ها قدیمی‌ترین قوم شرقی بودند که برای خودداری از خشونت در مقابل حیوانات رسماً از خوردن گوشت چشم پوشی کردند. در کتاب مانو که یکی از قدیمی‌ترین کتب هندی است چنین آمده است:
«کسی که اجازه می‌دهد، کسی که حیوان را می‌کشد، کسی که حیوان ذبح شده را می‌فروشد، کسی که حیوان را می‌پزد و کسی که گوشت را تقسیم می‌کند، همه قاتل هستند و طبق قانون کارما کفاره پس می‌دهند. » (5:51)
«گوشت نمی‌تواند بدون آسیب به موجودات زنده به دست آید و آسیب به موجودات صاحب احساسات، مانع نیل به خوشی بهشت است؛ پس بگذار که او از خوردن گوشت چشم پوشد.» (5:48)
نژاد آرین نیز در ابتدا گیاه‌خوار بوده است.
تاریخچۀ گیاه‌خواری در غرب
در غرب، یونانی‌ها پیش‌گامان گیاه‌خواری بودند. اقوام یونانی در یونان و جنوب ایتالیا از ۶ قرن قبل از میلاد مسیح گیاه‌خوار بوده‌اند. فیلسوفان یونانی طرفداران سفت و سخت گیاه‌خواری بوده‌اند. فیثاغورث، فیلسوف و ریاضیدان معروف یونانی جزء اولین کسانی بود که پیروان خود را از گوشت‌خواری منع کرد. او می‌گوید:
«بترسید ای میرندگان که خودتان را به چنین خوراک چرکینی آلوده نکنید.»
تا سال‌های ۱۸۰۰ مردم غرب کسانی را که از گوشت پرهیز می‌کردند، فیثاغورثی‌ها می‌نامیدند. از دیگر فیلسوفان نامدار یونانی که از گوشت پرهیز کرده‌اند می‌توان هومر، سقراط، افلاطون، ارسطو، پلوتارک، اپیکور، سنک، پلین، مارکورل، ویرژیل و زنن را نام برد.
پس از گرویدن امپراطوری رم به مسیحیت، گیاه‌خواری از اروپا رخت بربست. در قرون وسطی، برخی از اقوام مونک (Monk) تنها گوشت ماهی می‌خوردند و از خوردن گوشت‌های دیگر پرهیز می‌کردند. در دورۀ رنسانس گیاه‌خواری بار دیگر به اروپا برگشت و در قرن نوزدهم و بیستم طرفداران زیادی پیدا کرد.
در سال ۱۸۴۷، اولین انجمن گیاه‌خواری در انگلستان، آلمان، هلند و برخی کشورهای دیگر شروع به کار کرد. در سال ۱۹۰۷، اتحادیۀ بین المللی گیاه‌خواران پایه‌ریزی شد. در قرن بیستم، رو آوردن به گیاه‌خواری در غرب شتاب بیشتری گرفت. مردم زیادی برای حفظ سلامتی جسمی و ارزش‌های اخلاقی به گیاه‌خواری رو آوردند. در قرن بیست و یکم گیاه‌خواری ابعاد تازه‌ای پیدا کرد. در سال‌های اخیر، مسائل محیط زیستی و اقتصادی نیز به مسائل اخلاقی و سلامتی روحی و جسمی اضافه شده‌اند.
تاریخچۀ گیاه‌خواری در دانشمندان شرق و غرب
گیاه‌خواری در میان دانشمندان غربی و شرقی نیز طرفداران بیشماری داشته است. لئوناردو داوینچی، توماس ادیسون و آلبرت اینشتین از معروف‌ترین گیاه‌خواران بوده‌اند. بلندنامان علم و فلسفۀ ایران همچون ابوعلی سینا، ناصرخسرو، شیخ نجم الدین رازی، شیخ عطار و مولوی نیز گیاه‌خوار بوده‌اند و مردم را از خوردن گوشت منع کرده‌اند. ابوعلی سینا می‌گوید:
«حذر کنید از خوردن گوشت جانوران.»
نجم الدین رازی در مرصادالعباد می‌نویسد:
«از گوشت بسیار احتراز کنید.»