- توضیحات
- نوشته شده توسط: تالین ساهاکیان
سویا، مفید یا مضر؟
آیا مصرف سویا برای سلامتی خوب است؟ آیا مصرف سویا باعث کاهش نیروی جنسی در مردان می‌شود؟ آیا مصرف سویا باعث کم‌کاری تیروئید می‌شود؟ آیا مصرف سویا از سرطان جلوگیری می‌کند؟ آیا مصرف سویا برای کسانی که به سرطان سینه مبتلا هستند مفید است؟
در مورد سویا شایعات زیاد و حتی در بعضی موارد اطلاعات علمی ضد و نقیضی وجود دارد. این اطلاعات ضد و نقیض گاهی به خود سویا و گاهی به مواد افزودنی یا پروسهٔ تولید برخی از فرآورده‌های سویا مربوط می‌شوند. در این مقاله به پاره‌ای از اطلاعات علمی منتشر شده در مورد خود سویا اشاره می‌کنیم و سعی می‌کنیم با استفاده از اطلاعات موجود، به پاسخ برخی از پرسش‌های متداول در مورد سویا برسیم.
سویا و سلامتی
سویا از هزاران سال پیش در کشورهای آسیایی به عنوان جایگزین گوشت مصرف شده است. لوبیای سویا شامل مقدار زیادی پروتئین است که تمام اسیدهای آمینه را با همان نسبت مورد نیاز بدن ما داراست. جایگزین کردن فرآورده‌های گوشتی با فرآورده‌های سویا مانند توفو، از یک سو باعث کاهش کلسترول و اسیدهای چرب اشباع شده که برای بدن زیان‌آورند می‌شود و از طرف دیگر، میزان اسیدهای چرب اشباع نشدهٔ ساده و مرکب را که برای بدن مفیدند افزایش می‌دهد. محصولات سویا مانند توفو و تمپه که فرآوری زیاد نمی‌شوند، معمولاً چربی بسیار کم و پروتئین و مواد معدنی زیادی دارند.
سویا و ایزوفلاون‌ها
چیزی که باعث این همه بحث و شبهه در مورد سویا شده است، ایزوفلاون‌ها هستند که به فراوانی در سویا موجودند. ایزوفلاون‌ها، گروهی از فیتواستروژن‌ها (استروژن‌های گیاهی) هستند. فیتواستروژن‌ها، به نوبهٔ خود گروهی از مواد شیمیایی گیاهی (فیتوکمیکال‌ها) هستند که به طور طبیعی در گیاهان تولید می‌شوند و دارای نقش‌های زیست‌شناختی از جمله حفاظت از گیاه در مقابل تنش‌ها می‌باشند. فیتواستروژن‌ها در مهره‌داران پاسخ‌های زیستی ایجاد می‌کنند و با اتصال به گیرنده‌های استروژن، عملکرد استروژن‌های درون‌زاد را تقلید یا تعدیل می‌کنند.
به عبارت دیگر، تمام مواد گیاهی شامل ایزوفلاون‌ها هستند ولی مقدار آن در برخی مواد، از جمله سویا بسیار بیشتر است.
نکتهٔ جالب اینکه هم بیشتر خواص درمانی و هم بیشتر مضراتی که به سویا نسبت داده می‌شوند، مربوط به تاثیر همین ایزوفلاون‌ها در بدن می‌شوند و نکتهٔ جالب‌تر آنکه، میزان تاثیرات مثبت و درمانی ایزوفلاون‌ها در بدن در افراد مختلف متفاوت است و بستگی به باکتری‌های موجود در رودهٔ شخص دارد. اگر این باکتری‌ها بتوانند یکی از ایزوفلاون‌های موجود در سویا به نام دایدزاین را به اکول (equol) که نوعی استروژن گیاهی متابولیزه شده است تبدیل کنند، ایزوفلاون‌ها تاثیرات مثبت خود را در بدن نشان خواهند داد و به این ترتیب، سویا نقش درمانی و پیشگیرانهٔ خود را در مقابل برخی بیماری‌ها نشان می‌دهد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بدن مردم آسیایی و گیاه‌خواران بهتر از سایر مردم می‌تواند ایزوفلاون‌ها را تبدیل به اکول کند ولی علت این امر هنوز کاملاً مشخص نیست. پژوهشگران حدس می‌زنند که این اختلاف، در نتیجهٔ مصرف محصولات سویا که از راه تخمیر به دست آمده‌اند به وجود می‌آید و میزان مصرف سایر فرآورده‌های سویا در این قضیه تاثیری ندارد (منبع ۱ و منبع ۲ و منبع ۳).
فعالیت‌های استروژنی و ضد استروژنی ایزوفلاون‌ها
به نظر می‌رسد ایزوفلاون‌های سویا به دلیل شباهت ساختاری به 17-β-Estradiol که یکی از استروژن‌های درون‌زاد است، فعالیت‌های استروژنی یا شبه‌هورمونی در بدن داشته باشند. استروژن‌ها مولکول‌های سیگنال دهنده‌اند که به گیرنده‌های استروژن (ER) در سلول‌ها پیام می‌دهند. گیرنده‌های استروژن با DNA هم‌کنش می‌کنند تا باعث فعل و انفعال در ژن‌های پاسخ دهنده به استروژن شوند. گیرنده‌های استروژن در بافت‌های زیادی از بدن مانند استخوان‌ها، کبد، قلب و مغز موجودند. ایزوفلاون‌های سویا بیشتر از آنکه به گیرنده‌های استروژن آلفا بچسبند، به گیرنده‌های استروژن بتا می‌چسبند و به این ترتیب باعث شبیه‌سازی عملکرد استروژن در بعضی از بافت‌ها می‌شوند در حالی که از فعالیت استروژن در بافت‌های دیگر جلوگیری می‌کنند. این مسئله، فیتواستروژن‌ها را برای دانشمندان بسیار جالب می‌کند چون با فعالیت‌های ضد هورمونی می‌توانند خطر ابتلا به بیماری‌های هورمونی مانند سرطان سینه، رحم و پروستات را کاهش دهند در حالی که اثرات استروژنی آنها در بافت‌های دیگر می‌تواند به تراکم استخوان و بهبود پروفایل‌های لیپید کمک کند. در حال حاضر تحقیقات زیادی در بارهٔ خواص استروژنی و ضد استروژنی ایزوفلاون‌های سویا در جریان‌اند.
شکل زیر ساختار شیمیایی چند نوع استروژن درون‌زاد را نشان می‌دهد:
آیا مصرف ایزوفلاون‌ها امن است؟
مصرف سویا به صورت روزمره سابقه‌ای چندهزار ساله در برخی از جوامع آسیای شرقی دارد و تا کنون هیچ تاثیر بدی در این جوامع مشاهده نشده است (منبع). در برخی از جوامع آسیایی، مصرف متوسط ایزوفلاون‌ها به ۶۵ میلی‌گرم در روز می‌رسد (منبع).
جدول زیر میزان ایزوفلاون موجود در برخی از فرآورده‌های سویا را نشان می‌دهد (این ارقام تقریبی است و بسته به فرآیند تولید ممکن است از یک برند تا برند دیگر فرق کند):
با نگاهی به این جدول متوجه می‌شویم که مقدار مصرف روزانهٔ سویای یک شخص باید واقعاً بالا باشد تا ۶۵ میلی‌گرم ایزوفلاون به بدن برسد. بنابراین، مصرف متعادل روزانهٔ ایزوفلاون‌ها به فرم فرآورده‌های متعارف سویا کاملاً امن است. در مورد مصرف درازمدت مکّمل‌های ایزوفلاون با دوز بالا که از سویا استخراج می‌شوند، هنوز تحقیقات کافی انجام نشده است. البته یک پژوهش بر روی مردان و زنان سالمند نشان داد که مصرف روزانهٔ ۱۰۰ میلی‌گرم ایزوفلاون به مدت شش ماه هیچ مشکلی در بدن به وجود نمی‌آورد ولی هنوز تحقیقی که نتایج بلندمدت‌تر را مورد بررسی قرار داده باشد وجود ندارد (منبع). بنابراین، بهتر است در مصرف این مکّمل‌ها عجله نکنیم. همچنین، اگر از پودرهای پروتئین سویا به مدت طولانی استفاده می‌کنیم، باید نگاهی به میزان ایزوفلاون موجود در آنها بیندازیم. همانطور که در جدول مشاهده می‌کنید، میزان ایزوفلاون موجود در این پودرها می‌تواند بسیار متفاوت باشد.
آیا مصرف ایزوفلاون‌ها برای کسانی که مبتلا به سرطان سینه بوده‌اند امن است؟
متاسفانه با توجه به اینکه تحقیقات کلینیکی کمی در این زمینه انجام شده است و بیشتر پژوهش‌ها بر اساس آزمایشات روی حیوانات پایه‌گذاری شده‌اند، در این مورد اطلاعات ضد و نقیضی وجود دارد. بعضی از محققان معتقدند که مصرف ایزوفلاون‌ها خطر برگشت سرطان سینه را افزایش می‌دهد در حالی که برخی دیگر بر این باورند که مصرف ایزوفلاون‌ها شانس بقای بیماران مبتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهد (منبع ۱ و منبع ۲ و منبع ۳ و منبع ۴ و منبع ۵ و منبع ۶) مثلاً برخی از تحقیقات کیلینیکی بسیار محدودی که در این زمینه انجام شده‌اند به این نتیجه رسیده‌اند که مصرف ۳۸ تا ۴۵ میلی‌گرم ایزوفلاون به صورت روزانه ممکن است تاثیرات استروژنی خفیفی در بافت سینهٔ انسان داشته باشد که به نفع بیماران نیست (منبع ۱ و منبع ۲) ولی تحقیقات دیگر، این نتایج را تایید نمی‌کنند مثلاً در یک پژوهش در شانگهای چین ۵۰۴۲ زن که قبلاً به سرطان سینه مبتلا بودند به مدت ۳٫۹ سال زیر نظر گرفته شدند. بر اساس نتایج این پژوهش، مصرف غذاهای سرشار از ایزوفلاون، خطر مرگ را ۲۹ درصد و خطر برگشت سرطان سینه را ۳۲ درصد کاهش داد (منبع ۱ و منبع ۲ و منبع ۳ و منبع ۴).
برخی از کارشناسان معتقدند با وجود اطلاعات موجود بهتر است زنانی که سابقهٔ سرطان سینه (مخصوصاً از نوع ER+) دارند مصرف فیتواستروژن‌ها از جمله ایزوفلاون‌های سویا را در تغذیهٔ خود بالاتر نبرند (منبع) ولی با این حال، هیچ مانعی برای مصرف متعادل سویا در این گروه وجود ندارد (منبع ۱ و منبع ۲).
آیا مصرف ایزوفلاون‌ها نیروی جنسی مردان را کاهش می‌دهد؟
این ادعا که مصرف ایزوفلاون‌ها (یا سویا) می‌تواند قدرت تناسلی مردان را کاهش دهد و باعث ناباروری یا کاهش نیروی جنسی آنها شود، بر اساس نتایج آزمایشات روی حیوانات استوارند (منبع). در انسان‌ها مصرف ایزوفلاون‌ها حتی به میزانی بالاتر از میزان مصرف در جوامع آسیایی تاثیری در میزان استروژن و تستوسترون یا کیفیت اسپرم ندارد و جای نگرانی در این مورد وجود ندارد (منبع ۱ و منبع ۲ و منبع ۳ و منبع ۴).
آیا مصرف ایزوفلاون‌ها برعملکرد تیروئید تاثیر منفی می‌گذارد؟
بر اساس نتایج آزمایشات سلولی و آزمایشاتی که بر روی حیوانات انجام شده‌اند، ایزوفلاون‌های سویا از تولید یکی از آنزیم‌های لازم برای سنتز هورمون در تیروئید جلوگیری می‌کنند و این می‌تواند عاملی برای کم‌کاری تیروئید باشد (منبع ۱ و منبع ۲) ولی تحقیقات کیلینیکی که بر روی انسان‌ها انجام شده‌اند نشان داده‌اند که در صورت مصرف ید کافی، ایزوفلاون‌های سویا باعث کم‌کاری تیروئید نمی‌شوند (منبع ۱ و منبع ۲ و منبع ۳ و منبع ۴).
این موضوع در تولید شیرهای خشک درست شده با پروتئین سویا نیز در نظر گرفته می‌شود. چون شیرهای خشک امروزی شامل مقدار کافی ید هستند، دلیلی برای نگرانی در مورد کم‌کاری تیروئید در نوزادانی که با شیرهای خشک درست شده از پروتئین سویا تغذیه می‌شوند وجود ندارد.
کلینیک مایو به کسانی که کم‌کاری تیروئید دارند و قرص مصرف می‌کنند، سفارش می‌کند که بین مصرف این قرص‌ها و مصرف سویا حداقل چهار ساعت فاصله بیندازند.
آیا مصرف شیرهای خشک مخصوص نوزادان که با پروتئین سویا درست می‌شوند امن است؟
شیرهای خشک که از پروتئینِ استخراج شده از سویا درست می‌شوند پدیدهٔ جدیدی نیستند. این شیرها از اواسط ۱۹۶۰ میلادی در آمریکا و برخی کشورهای دیگر تولید شده‌اند (منبع) و در حال حاضر ۲۵ درصد شیرهای خشک مخصوص نوزادان در آمریکا را تشکیل می‌دهند (منبع).
هم تحقیقات آکادمی پزشکی کودکان آمریکا و هم بازنگری تحقیقاتی که بین سال‌های ۱۹۰۹ تا ۲۰۱۳ در این زمینه انجام شده‌اند نشان داده‌اند که هیچ نگرانی از بابت کامل بودن تغذیه، رشد جنسی، فعالیت تیروئید، سیستم ایمنی و رشد اعصاب در نوزادانی که با شیر خشک تهیه شده از پروتئین سویا تغذیه می‌شوند وجود ندارد.
با این حال باید به این نکته توجه کرد که این شیرهای خشک برای نوزادانی که زودتر از زمان مقرر، مثلاً در ماه ششم یا هفتم بارداری، به دنیا آمده‌اند طراحی نشده‌اند (منبع).
نقش ایزوفلاون‌ها در پیشگیری از بیماری‌ها
پیشگیری از سرطان سینه
نرخ ابتلا به سرطان سینه در جوامع آسیایی که میزان مصرف ایزوفلاون در آنها بالاست، بسیار کمتر از نرخ ابتلا به سرطان در کشورهای اروپایی، آمریکای شمالی، استرالیا و نیوزلند است که در آنها مصرف ایزوفلاون‌ها بسیار پایین است (منبع) ولی ممکن است شرایط و استانداردهای زندگی هم در این آمار دخیل باشند. بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده از چندین تحقیق انجام شده در جوامع آسیایی با مصرف ایزوفلاون بالا (بیشتر از ۲۰ میلی‌گرم در روز) و مردم آسیایی ساکن آمریکا با مصرف ایزوفلاون پایین (کمتر از ۵ میلی‌گرم در روز)، مصرف بالاتر ایزفلاون‌ها می‌تواند خطر ابتلا به سرطان سینه را ۲۹ درصد کاهش دهد (منبع). با این حال، این تاثیرات فقط زمانی دیده می‌شوند که ایزوفلاون‌ها از زمان کودکی و نوجوانی مصرف شده باشند (منبع ۱ و منبع ۲ و منبع ۳ و منبع ۴). به عبارت دیگر، مصرف کوتاه‌مدت ایزوفلاون‌ها به صورت سویا یا مکّمل، تاثیری در جلوگیری از سرطان سینه ندارد.
پیشگیری از سرطان مخاط رحم
برخی از پژوهش‌ها از کاهش ۱۹ درصدی و حتی ۳۴ درصدی احتمال ابتلا به سرطان مخاط رحم در زنانی که بیشترین مصرف ایزوفلاون‌ها نسبت به زنانی که کم‌ترین مصرف ایزوفلاون‌ها را دارند خبر می‌دهند (منبع ۱ و منبع ۲).
با این حال، تحقیقات مفصلی که نشان بدهند مصرف دوره‌ای مکّمل‌های ایزوفلاون باعث پیشگیری از سرطان مخاط رحم می‌شود وجود ندارند.
پیشگیری از سرطان پروستات
نرخ ابتلا به سرطان پروستات در جوامع آسیایی مانند چین و ژاپن که به طور مداوم سویا و در نتیجه ایزوفلاون‌ها را مصرف می‌کنند بسیار کمتر از کشورهای آمریکای شمالی، اروپای شمالی و غربی، استرالیا و نیوزلند است (منبع). همچنین تعدادی از مطالعات مشاهده‌ای نشان داده‌اند که مصرف فرآورده‌های سویا خطر ابتلا به سرطان پروستات را کاهش می‌دهد (منبع ۱ و منبع ۲).
در مورد اینکه آیا مصرف ایزوفلاون‌ها می‌تواند از پیشرفت سرطان پروستات در افراد مبتلا به سرطان پروستات جلوگیری کند، اتفاق نظر وجود ندارد.
پیشگیری از پوکی استخوان
بعد از رسیدن به دورهٔ یائسگی احتمال ابتلا به پوکی استخوان در زنان افزایش می‌یابد که علت آن، کم شدن استروژن تولیدی در بدن است. آمار شکستگی باسن در زنان یائسه در جوامعی که به طور مرتب محصولات سویا مصرف می‌کنند کمتر است و به نظر می‌رسد که مصرف مداوم ایزوفلاون‌های موجود در سویا در این مسئله نقش دارد (منبع ۱ و منبع ۲ و منبع ۳ و منبع ۴).
با این حال، در مورد اینکه آیا مصرف ایزوفلاون‌ها به صورت دوره‌ای می‌تواند تاثیرات مثبتی در افزایش تراکم استخوان داشته باشد، نظر واحدی وجود ندارد (منبع ۱ و منبع ۲ و منبع ۳ و منبع ۴ و منبع ۵ و منبع ۶) .
برخی از کارشناسان بر این باورند که تاثیر ایزوفلاون‌ها در جلوگیری از پوکی استخوان بستگی به این دارد که آیا بدن شخص بتواند از دایدزین، اتول درست کند یا نه (منبع ۱ و منبع ۲ و منبع ۳ و منبع ۴ و منبع ۵).
ولی یک تحقیق که اخیراً بر نمونه‌های تصادفی انجام شد نشان داد که استفاده از مکّمل‌های ایزوفلاون در زنان یائسه می‌تواند جذب کلسیم را در بدن افزایش دهد حتی اگر بدن شخص قادر به تبدیل دایدزین به اتول نباشد.
کاهش سندروم‌های یائسگی
بیشتر زنان میانسال از سندروم‌های یائسگی از جمله گر گرفتگی رنج می‌برند. در سال‌های اخیر ترس از خطرات احتمالی هورمون‌درمانی باعث شده است که زنان بسیاری به مصرف فیتواستروژن‌ها رو بیاورند. تحقیقات مختلف نشان داده‌اند که مصرف محصولات سویا و ایزوفلاون‌ها می‌تواند سندروم‌های یائسگی را کاهش دهد (منبع). با این حال، توجه به این نکته هم لازم است که مکّمل‌های ایزوفلاون باید مدت طولانی‌تری مصرف شوند تا به حداکثر میزان تاثیرگذاری خود در کاهش سندروم‌های یائسگی برسند و حتی در حالت ماکزیمم تاثیرگذاری، به اندازهٔ هورمون‌درمانی در مقابله با سندروم‌های یائسگی موثر نیستند (منبع).
پیشگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی
گاهی در مورد نقش سویا در پیشگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی تبلیغ می‌شود ولی با توجه به اطلاعات موجود، لزوماً نمی‌توان به چنین نتیجه‌ای رسید. تا کنون چند پروژهٔ تحقیقاتی به نقش فرآورده‌های سویا یا ایزوفلاون‌ها در جلوگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی شامل بیماری سرخرگ کورونری، سکتهٔ مغزی و سکتهٔ قلبی پرداخته‌اند ولی به نتایج واحدی نرسیده‌اند.
مثلاً نتایج یک تحقیق نشان دادند که خطر سکتهٔ مغزی و قلبی در زنان ژاپنی که بیشترین مصرف ایزوفلاون‌ها را دارند نسبت به زنان ژاپنی که کم‌ترین مصرف ایزوفلاون‌ها را دارند به ترتیب ۶۵ و ۶۳ درصد کمتر است ولی در مردان چنین تاثیری دیده نشد یا یک تحقیق ۱۴٫۷ سالهٔ مشترک بین چین و سنگاپور هیچ رابطه‌ای بین مصرف درازمدت فرآورده‌های سویا، پروتئین سویا یا ایزوفلاون‌ها با بیماری‌های قلبی-عروقی نشان نداد.
مواد افزودنی یا جانبی بحث‌برانگیز در برخی محصولات سویا
همهٔ انتقادات به سویا به خود سویا مربوط نمی‌شوند بلکه به برخی از مواد افزودنی یا نوع پردازش چند محصول مانند سویای بافتدار، سوسیس و کالباس سویا وارد می‌شوند. در اینجا به دو مادهٔ بحث‌برانگیز در این مورد می‌پردازیم:
منوسدیم گلوتامات یا MSG
مخّمرها شامل پروتئین‌هایی هستند که اسید آمینهٔ L-Glutamic جزئی از ساختار آنهاست. این اسید آمینه تقریباً در همهٔ پروتئین‌ها از جمله پروتئین‌های موجود در بدن ما یا پروتئین شیر موجود است. وقتی این پروتئین‌ها در تماس با اسید یا مواد قلیایی یا در نتیجهٔ تجزیه شدن هیدرولیزه می‌شوند، مقداری MSG آزاد می‌شود. MSG چه از مخّمرها آزاد شود یا منابع دیگر، مزهٔ خوش‌آیندی دارد و به همین دلیل به عنوان افزایش دهندهٔ طعم در تهیهٔ غذاها، سوپ‌ها یا سس‌های مختلف مصرف می‌شود.
استفاده از مخّمرها و عصارهٔ مخّمرها در مواد غذایی ارگانیک مجاز است. به همین دلیل مواد ارگانیک هم می‌توانند شامل مقداری MSG باشند ولی اضافه کردن MSG خالص به عنوان طعم دهنده به آنها ممنوع است.
MSG اساساً در همه جای دنیا و از جمله توسط سازمان غذا و داروی آمریکا جزو مواد امن دسته‌بندی شده است که در بیشتر مردم هیچ عارضه‌ای ایجاد نمی‌کند و اگر هم بکند، معمولاً آنقدر خفیف است که نیاز به رسیدگی ندارد. با این حال، چون تعداد کمی از افراد به MSG (یا به عبارت دقیق‌تر نوع D از MSG که از هیدرولیزه شدن پروتئین‌ها حاصل می‌شود) حساسیت دارند، تولید کنندگان مواد غذایی موظف‌اند وجود این ماده را در برچسب کالا اعلام کنند (منبع). MSG با E621 روی برچسب کالاها مشخص می‌شود.
سویای بافتدار به دلیل نوع پروسه، شامل MSG است. همچنین، سس سویا به صورت طبیعی مقداری MSG دارد. علاوه بر این، ممکن استMSG به عنوان طعم دهنده به برخی از فرآورده‌های پردازش شدهٔ غیر ارگانیک مانند سوسیس سویا اضافه شود. حساسیت به این ماده می‌تواند باعث مشکلات معده، اسهال، استفراغ، سردرد، مشکلات تنفسی و حتی علایم شدیدتر مانند فلجی موضعی، ترس و آشوب و اختلالات عصبی شود. کسانی که بعد از خوردن غذاهای چینی یا سویای بافتدار یا هر غذای دیگری که شامل این ماده است، دچاراین علایم می‌شوند باید از مصرف سس سویا و سویای بافتدارخودداری کنند. مصرف سایر فرآورده‌های سویا مانند توفو یا تمپه یا میسو یا لوبیای سویا در این افراد بلامانع است.
بد نیست به این نکته هم اشاره کنیم که صرفنظر از داشتن یا نداشتن آلرژی به این طعم دهنده، تحقیقات در سال‌های اخیر نشان داده‌اند مصرف بی‌رویهٔ منوسدیم گلوتامات می‌تواند احتمال چاقی را افزایش دهد (منبع).
هگزان
آرد سویا که از آن سویای بافتدار درست می‌کنند، محصول جانبی روغن سویاست. به عبارت دیگر، ابتدا روغن سویا را استخراج می‌کنند و سپس از قسمت‌های باقیماندهٔ سویا آرد سویا، سویای بافتدار و برگر سویا درست می‌کنند. برای استخراج روغن سویا دو روش وجود دارد:
- روش مکانیکی: در این روش، لوبیاهای سویا را می‌خیسانند و با فشار مکانیکی، روغن را از آنها خارج می‌کنند. از این روش در تولید روغن ارگانیک استفاده می‌شود ولی برخی از تولید کنندگان روغن‌های غیر ارگانیک هم از این روش استفاده می‌کنند.
- با استفاده از هگزان: هگزان یک حلال فرّار قوی است که در استخراج روغن‌های گیاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این دو روش در تهیهٔ روغن‌های گیاهی دیگر از جمله روغن زیتون یا روغن مغزها نیز استفاده می‌شوند.
آیا مصرف فرآورده‌ای که در فرآیند تولید آن از هگزان استفاده شده است، امن است؟
هگزان یک آلوده کنندهٔ هواست و تنفس آن به مدت طولانی و مزمن می‌تواند منجر به مشکلات جسمی و حتی مشکلات جسمی جدی شود. از این رو می‌تواند برای کارگرانی که در کارخانه‌جات تولید روغن کار می‌کنند و مرتب آن را تنفس می‌کنند مشکل‌ساز شود ولی استفاده از آن به عنوان حلال برای استخراج روغن‌های گیاهی از طرف سازمان غذای آمریکا و سایر سازمان‌های ناظر بر استانداردهای تغذیه‌ای مجاز شناخته شده است. تولید کنندگان روغن‌های گیاهی که از هگزان برای استخراج روغن استفاده می‌کنند، ادعا می‌کنند که چون از هگزان فقط در مراحل اول استخراج روغن استفاده می‌شود، تا پایان پروسه ردّی از آن در محصول باقی نمی‌ماند ولی برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که تعدادی از روغن‌های غیر ارگانیک مقدار بسیار جزئی هگزان دارند. سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا خوردن این مقدار بسیار جزئی هگزان می‌تواند برای مصرف کنندگان خطرناک باشد؟ بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط سازمان‌های تحقیقاتی که میزان هگزان را در روغن‌های گیاهی اندازه‌گیری کرده‌اند و همچنین، سقف مجاز اعلام شده از طرف آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا برای مصرف هگزان به صورت خوراکی، یک شخص ۱۰۰ کیلوگرمی باید در روز ۴۰ گالون روغن گیاهی حاوی هگزان بخورد تا میزان هگزان وارد شده به بدنش از سقف مجاز روزانه بگذرد. این موضوع دربارهٔ سویای بافتدار و برگر سویا نیز صادق است. حتی اگر این محصولات ردّ پایی از هگزان در خود داشته باشند این مقدار آنقدر جزئی است که نمی‌تواند خطری برای سلامتی مصرف کننده ایجاد کند.
با این حال اگر کسی نسبت به خوردن محصولاتی که ممکن است ردّ پایی از هگزان داشته باشند احساس بدی دارد، بهتر است از روغن‌های گیاهی و محصولات سویای کاملاً ارگانیک استفاده کند. استفاده از هگزان در فرآیند تولید محصولات ارگانیک مجاز نیست. (منبع)
خلاصه
سویا نه آن گونه که عده‌ای فکر می‌کنند غذایی مضراست و نه آن گونه که عده‌ای دیگر فکر می‌کنند ابرغذایی معجزه‌گر، نه باعث ناتوانی جنسی و آویزان شدن سینه‌های مردان می‌شود و نه با مصرف یک ماههٔ آن می‌توان جلوی پوکی استخوان را گرفت، نه باعث کم‌کاری تیروئید می‌شود و نه باعث سرطان می‌شود...
سویا از دستهٔ حبوبات و یکی از منابع خوب پروتئین و برخی مواد معدنی است و می‌تواند به تنهایی تمام اسیدهای آمینهٔ مورد نیاز بدن را پوشش دهد، چربی بسیار کمی دارد و کلسترول آن صفر است. از این رو اگر به جای گوشت مصرف شود می‌تواند با پایین آوردن اسیدهای چرب اشباع شده در بدن و کلسترول باعث سلامتی بیشتر شود. همچنین، ایزوفلاون‌های موجود در سویا می‌توانند نقش مثبتی در پیشگیری از برخی بیماری‌ها یا درمان آنها داشته باشند. برخی از این تاثیرات مثبت فقط زمانی خودشان را نشان می‌دهند که سویا از زمان کودکی و به صورت درازمدت مصرف شده باشد. همچنین، بعضی از تاثیرات مثبت سویا بستگی به وجود باکتری‌های خاص در رودهٔ شخص دارد. تعدادی از ویژگی‌های منفی که به سویا نسبت داده می‌شوند نتیجهٔ تکرار شایعات‌اند و تعدادی دیگر، نتیجهٔ آزمایش روی حیوانات‌اند که تحقیقات کلینیکی در انسان‌ها آنها را تایید نمی‌کنند. توجه کنید که گونه‌های مختلف نسبت به غذاهای مختلف واکنش‌های مختلف نشان می‌دهند. بسیاری از غذاهایی که برای ما بسیار سالم‌اند می‌توانند باعث بیماری یا حتی مرگ گونه‌های دیگر شوند مثلاً لیمو ترش که برای ما غذایی بسیار سالم است، برای بسیاری از گونه‌ها سمّی کشنده محسوب می‌شود. بنابراین، تاثیر یک غذا بر بدن موش‌ها یا حیوانات دیگر ملاک درستی برای سنجش آن در مورد انسان‌ها نیست و برای تشخیص خواص یک مادهٔ غذایی لازم است تحقیقات کلینیکی گسترده روی انسان‌ها انجام شود. با توجه به اطلاعات کلینیکی موجود تا این لحظه جایی برای نگرانی در مورد مصرف متعادل سویا (تا چند بار در هفته) وجود ندارد. مکمّل‌های ایزوفلاون گرفته شده از سویا هنوز جای تحقیق و بررسی دارند و نباید در مصرف آنها عجله یا زیاده‌روی کرد.
معمولاً از سویای تغییر ژنتیکی داده نشده برای مصرف انسانی استفاده می‌شود. اگر می‌خواهید به بدن خود و محیط زیست لطف بیشتری کنید سعی کنید بیشتر محصولات ارگانیک سویا را بخرید. علاوه بر این، محصولات سنّتی سویا مانند توفو، تمپه و شیر سویا سالم‌تر از محصولات مدرن مانند سوسیس، کالباس و سویای بافتدار هستند.
سویا و گیاه‌خواری
آیا گیاه‌خواران باید حتماً سویا بخورند؟ آیا کشت سویا به محیط زیست آسیب نمی‌زند؟ در این صفحه به این سوالات پرداخته شده است.